Το δίκταμο της Κρήτης ή δίκταμος (Οriganum dictamnus), είναι το πιο φημισμένο από τα ενδημικά φυτά του νησιού. Όπως αναφέρει ο πατέρας της Βοτανικής, Θεόφραστος: «Το δε δίκταμνον ίδιον της Κρήτης». Έχει πολλές επιστημονικές αλλά και λαϊκές ονομασίες. Στο νησί, ανάλογα με το χωριό που θα επισκεφτεί κάποιος, θα ακούσει να το αποκαλούν: ατίταμο, δίκταμνο, λιβανόχορτο, στομαχόχορτο, στοματόχορτο, μαλλιαρόχορτο και έρωντα. Αυτή η τελευταία και πιο γλαφυρή ονομασία, «έρωντας», έχει δοθεί γιατί η συλλογή του είναι τόσο δύσκολη, που παρομοιάζεται µε τα βάσανα του έρωτα.
Αυτοφύεται σε απόκρημνες πλαγιές φαραγγιών, σε χαράδρες και βράχους των ορεινών περιοχών, κυρίως στις ανατολικές πλαγιές των βουνών Ίδη και Δίκτη, αλλά και σε απόκρημνους παραλιακούς βράχους. Είναι πολυετές αρωματικό φυτό, «ξαδελφάκι» της ρίγανης, που διατηρεί τα φύλλα του τον χειμώνα και φτάνει σε ύψος τα 30-40 εκατοστά. Έχει μικρά γκριζοπράσινα φύλλα, που καλύπτονται από λευκό μαλακό χνούδι και χαρακτηριστικά άνθη, σε ανοικτό ρόδινο χρώμα, που εμφανίζονται το καλοκαίρι.
Οι ευεργετικές ιδιότητες αυτού του πολύτιμου ενδημικού φυτού της Κρήτης, είναι γνωστές από την αρχαιότητα. Το αποκαλούσαν «θεϊκό βότανο» και το θεωρούσαν πανάκεια. Εκθειαζόταν για την ικανότητά του να γιατρεύει τις πληγές αλλά και να απορρίπτει τα σιδερένια τόξα από τα πληγωμένα σώματα. Αυτό έγινε γνωστό από τα αγριοκάτσικα της Kρήτης, τους κρητικούς αίγαγρους, που όταν πληγώνονταν και έμενε το βέλος στο σώμα τους, έτρωγαν δίκταμο και αυτό έπεφτε αμέσως. O Bιργίλιος στο 12ο βιβλίο της «Aινειάδας» του, διηγείται ότι όταν πληγώθηκε ο Aινείας από βέλος, η μητέρα του η θεά Aφροδίτη, πήγε και μάζεψε δίκταμο στο όρο Ίδη της Kρήτης: «φυτόν ύπερ επιζητεί η άγρια αίξ, όταν το ταχύ βέλος του κυνηγού την πληγώση». Είναι επίσης χαρακτηριστικό ότι το άγαλμα της θεάς Αρτέμιδος, η οποία ήταν και προστάτης των επίλοχων γυναικών, έφερε στο κεφάλι στεφάνι από δίκταμο.
Το δίκταμο χρησιμοποιείται εκτεταμένα ως ρόφημα από τους κατοίκους της κρητικής υπαίθρου για τις θεραπευτικές του ιδιότητες. Παραδοσιακά, θεωρείται αποτελεσματικό «φάρμακο» για τις στομαχικές διαταραχές, γι’ αυτό άλλωστε είναι γνωστό σε αυτές τις περιοχές και ως στομαχοβότανο. Απαλύνει τους πονοκεφάλους, τις νευραλγίες, τις ηπατικές παθήσεις, αλλά και τους πόνους της περιόδου. Το αιθέριο έλαιο του δίκταμου ανακουφίζει από μυϊκούς, ρευματικούς πόνους, αλλά και δερματικές παθήσεις. Είναι επίσης αντιοξειδωτικό, ενώ έχει διαπιστωθεί η αντιμικροβιακή του δράση.
Στη βιβλιογραφία είναι λίγα τα στοιχεία που αναφέρονται σε πιθανές παρενέργειες από τη χρήση του δίκταμου. Όπως όμως συμβαίνει με κάθε φυτό που έχει θεραπευτικές ιδιότητες, δεν πρέπει να γίνεται αλόγιστη χρήση του, γιατί τότε η δράση αναστρέφεται και από θεραπευτική μπορεί να γίνει τοξική, λόγω υπερδοσολογίας.
Εκτός από αφέψημα, βρασμένο μόνο του ή ανακατεμένο με άλλα βότανα, υπάρχουν και άλλοι τρόποι για να το καταναλώσουμε. Τα φύλλα του δίκταμου κυκλοφορούν στο εμπόριο φρέσκα και αποξηραμένα. Γευστικά ταιριάζει απόλυτα με το κρέας και το ψάρι ενώ δίνει ένα ξεχωριστό άρωμα και ιδιαίτερη γεύση σε λευκές ή κόκκινες σάλτσες αλλά και σαλάτες. Ιδιαίτερα αρωματικό και απολαυστικό είναι και το λικέρ με δίκταμο που φτιάχνεται όπως το ρακόμελο.
Κείμενο Στέλλα Στεφανίδου
