Είναι ευρέως γνωστό ότι οι διατροφικές διαταραχές είναι πολυπαραγοντικές και δεν ευθύνεται αποκλειστικά και μόνο μια αιτία για την έναρξη τους. Όλες οι τελευταίες έρευνες αποδεικνύουν ότι είναι αποτέλεσμα της δυναμικής αλληλεπίδρασης του περιβάλλοντος που μεγαλώνουμε καθώς και των γονιδίων που έχουμε κληρονομήσει από τους προγόνους μας. Κατ’ επέκταση, και κάποιων συγκεκριμένων χαρακτηριστικών της προσωπικότητας μας.
της Μαρίας Τσιάκα
Νέες προσεγγίσεις στη γενετική έρευνα ανέδειξαν τη συσχέτιση του φαινοτύπου με την αυξημένη προδιάθεση ν’ αναπτυχθεί μια διατροφική διαταραχή. Η μελέτη και η κατανόηση των αιτίων των διατροφικών διαταραχών είναι επείγουσα και άκρως σημαντική για τους ειδικούς , δεδομένου ότι η εφηβεία είναι μια περίοδος έναρξης των συμπτωμάτων της διατροφικής διαταραχής. Πρόσφατες έρευνες αποκαλύπτουν ότι περίπου το 13% των εφήβων θα νοσήσουν από κάποια διατροφική διαταραχή, ενώ μέχρι την ηλικία των 20 και ένα μεγάλο ποσοστό (δηλαδή, το 15% – 47%) θα αποκτήσουν μια διαταραγμένη σχέση με την τροφή, μέσω των αρνητικών σκέψεων γύρω από αυτή αλλά και την υιοθέτηση συμπεριφορών και αντιλήψεων που καθιστούν την τροφή, εχθρό.
Ευτυχώς η επιστημονική κοινότητα με συνεχείς έρευνες κατάφερε τα τελευταία χρόνια μέσω απεικονίσεων του εγκέφαλου σε άτομα που νοσούν από ανορεξία, να χαρτογραφήσει 8 περιοχές του εγκέφαλου που πλήττονται εξαιτίας του υποσιτισμού, οι οποίες επηρεάζουν τη στάση και συμπεριφορά των ασθενών. Οπότε επίσημα οι διατροφικές διαταραχές έχουν ορισθεί ως βιολογική εγκεφαλική ψυχική νόσος. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ανορεξία είναι ο ανάλογος διαβήτης του εγκέφαλου.
Για να γίνω πιο σαφής το πάνω μέρος του εγκεφάλου βρίσκεται σε υπερδιέγερση και το κάτω υπολειτουργεί ή κάποιες φορές είναι ακόμη και απενεργοποιημένο. Μπορείτε να φανταστείτε τη λειτουργία του εγκέφαλου του ατόμου που νοσεί σαν ένα διώροφο σπίτι που το ισόγειο είναι 50 τετραγωνικά και ο πρώτος 200! Την ίδια στιγμή, οι νευρώνες λόγω έλλειψης γλυκόζης, σεροτονίνης και ντοπαμίνης δεν μεταδίδουν επαρκώς τα μηνύματα προς τον εγκέφαλο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην φτάνει το μήνυμα της πείνας, του κορεσμού, της γεύσης και του πόνου στον εγκέφαλο. Πώς λοιπόν περιμένουμε ο ασθενής να είναι λειτουργικός και να μπορεί να αντιμετωπίσει μόνος του την νόσο;
Ενοχοποιητικοί παράγοντες και αντιμετώπιση
Στην περίπτωση της νευρικής ανορεξίας ή βουλιμίας τα γονιδιακά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, όπως η τελειομανία, το άγχος, η έμφαση στο λάθος, ο ανταγωνισμός, η αποφευκτικότητα και ο ιδεοψυχαναγκασμός, σε συνδυασμό με το κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον που προωθεί μέσω των προτύπων την ισχνότητα του σώματος με οποιοδήποτε κόστος , αποτελούν το εκρηκτικό μείγμα για να νοσήσει ένα κορίτσι ακριβώς στην φάση που οι ορμόνες (γοναδοτροπίνες) οδηγούν στην εφηβεία.
Αυτό που είναι επίσης σημαντικό να γνωρίζει κανείς είναι ότι χωρίς περιορισμό τροφής ή υποσιτισμό ακραίο, η νόσος δεν θα εμφανιστεί. Βασική προϋπόθεση για την εμφάνιση της νόσου είναι η δίαιτα. Δυστυχώς όμως εκατομμύρια έφηβοι πέφτουν σ’ αυτή την παγίδα για την βελτίωση της εικόνας του σώματος τους, με αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι να νοσούν. Επίσης, η επιστημονική κοινότητα κρούει τον κώδωνα του κίνδυνου ότι η πολύχρονη παραμονή στη νόσο μπορεί να προκαλέσει μόνιμες και μη αναστρέψιμες βλάβες στον εγκέφαλο (διάφορα μέρη του εγκέφαλου είναι τυφλά) καθώς και σε λοιπά όργανα, οδηγώντας πολύ συχνά και στο θάνατο.
Το Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών είναι το μοναδικό στην ελληνική επικράτεια που εξειδικεύεται αποκλειστικά στη θεραπεία και αντιμετώπιση όλων των διατροφικών διαταραχών, λαμβάνοντας υπόψη την βιολογική διάσταση της νόσου, δηλαδή το τι συμβαίνει στον εγκέφαλο. Οι καινοτομικές και αποτελεσματικές τεχνικές άμεσης ανάρρωσης που χρησιμοποιούμε εφαρμόζονται σε συνεργασία με κέντρα του εξωτερικού. Τα θεραπευτικά μας προγράμματα εστιάζονται πρωτίστως στην άμεση διαχείριση της τροφής μέσω της σίτισης του ασθενούς και εκπαίδευσης της οικογένειας κατά τη διάρκεια του γεύματος. Από τον Οκτώβριο του 2017 στα προγράμματα θεραπείας χρησιμοποιούμε μια πρωτοποριακή μέθοδο που εστιάζει στην νευροβιολογία του εγκεφάλου και στη σχέση της με την εμφάνιση, εξέλιξη αλλά και αντιμετώπιση της νευρικής ανορεξίας που εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια στην Αμερική, συγκεκριμένα στο Οχάιο και το Σαν Ντιέγκο. Παράλληλα, εφαρμόζουμε τη θεραπευτική παρέμβαση Brain Based Family Eating Disorders Treatment, διάρκειας 32 ωρών, η οποία απευθύνεται σε ασθενείς-εφήβους και ενήλικες καθώς και στις οικογένειές τους, με εξαιρετικά αποτελέσματα.
Ανάγκη για ενημέρωση
Στην χώρα μας η θεραπεία και η αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών είναι ανεπαρκής. Δυστυχώς η ανυπαρξία επιδημιολογικών ερευνών δεν μας επιτρέπει να γνωρίζουμε το ακριβές ποσοστό του πληθυσμού που νοσεί στην χώρα μας. Κατά προσέγγιση και αναγωγή με άλλες δυτικές χώρες, υπολογίζεται ότι το 7-8 % νοσεί από όλες τις μορφές διατροφικών διαταραχών. Η ελλιπής ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού, η ανυπαρξία ερευνητικού έργου γύρω από το αντικείμενο καθώς και η ανεπαρκής εκπαίδευση και εξειδίκευση των ειδικών στο χώρο της ψυχικής υγείας συντηρούν πολλούς μύθους γύρω από τη νόσο, με συνέπεια οι ασθενείς και οι οικογένειες τους να αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες μέσα στην πορεία της ανάρρωσης. ‘Ενας από τους βασικούς μύθους είναι ότι η οικογένεια θεωρείται από πολλούς ειδικούς ως κύρια αιτία για την εμφάνιση της νόσου. Η αλήθεια είναι ότι η οικογένεια και οι φίλοι παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάρρωση, γι’ αυτό το λόγο είναι απαραίτητη η παρουσία τους στην θεραπευτική διαδικασία, με την προϋπόθεση ότι έχουν εκπαιδευτούν επαρκώς.
Το Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών διοργανώνει για δεύτερη χρονιά την εβδομάδα ευαισθητοποίησης γύρω από τις διατροφικές διαταραχές. Μια παγκόσμια πρωτοβουλία που πραγματοποιείται κάθε Μάρτιο σ’ όλο τον κόσμο.
Η Παγκόσμια εβδομάδα ευαισθητοποίησης για τις διατροφικές διαταραχές Αθήνα 2018, Θα γίνει στο Ζάππειο Μέγαρο στις 3-4 Μαρτίου, υπό την αιγίδα του παγκοσμίου οργανισμού F.E.A.S.T (Families Empowered and Supporting Treatment of Eating Disorders) και με την υποστήριξη του New York College. Θα είναι ανοικτή για το κοινό. Με τίτλο «Πουθενά σαν το σπίτι μας», οι ειδικοί θα εστιάσουν στον καθοριστικό ρόλο της οικογένειας στην εξέλιξη, καθώς και την αντιμετώπιση των διατροφικών διαταραχών. Ο στόχος είναι να ενημερωθεί το ελληνικό κοινό για την βιολογική διάσταση της νόσου καθώς και για την σημαντικότητα των υποστηρικτών σε συνεργασία με την θεραπευτική ομάδα. Επίσημη καλεσμένη θα είναι η Laura Collins ιδρύτρια του διεθνή οργανισμού FEAST (feast–ed.org) γονιών που τα παιδιά τους νοσούν από διατροφικές διαταραχές.
Η Μαρία Τσιάκα είναι ιδρύτρια και Πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών. Σπούδασε Ψυχολογία, έχει εκπαιδευτεί στη Συστημική Ψυχοθεραπεία, ενώ είναι υποψήφια διδάκτωρ στο Τμήμα Ψυχολογικής Ιατρικής και Ψυχιατρικής του Institute of Psychiatry, King’s College London. Επίσης, είναι μέλος διαφόρων Συλλόγων και Οργανισμών, όπως EFTA (European Family Therapy Association), ECED (European Council on Eating Disorders), AED (Academy of Eating Disorders), IAEAP (International Association for Eating Disorders Professionals).
Περισσότερες πληροφορίες για την κα Τσιάκα αλλά και το Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών, μπορείτε να δείτε στην ιστοσελίδα της, www.hcfed.gr
