Tα φίδια ζουν μια ήσυχη ζωή. Δεν τα παίρνει είδηση κανείς. Ζουν, πεθαίνουν, τίποτα. Σα να μην έζησαν ποτέ. Ο τρόπος ζωής τους απασχολεί σοφούς και επιστήμονες, καθώς επειδή επιπλέον ανάμεσα σε όλα τα ζώα ξεχωρίζουν γιατί προκαλούν εξίσου φόβο και δέος. Στη χριστιανική παράδοση έχουν συνδεθεί με την εξαπάτηση, το κακό και τον πειρασμό. Σε άλλους όμως πολιτισμούς, όπως και στην αρχαία Ελλάδα, τα φίδια συμβολίζουν τη γονιμότητα, την αναγέννηση, την ανανέωση, ακόμη και την αθανασία. Στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό τα φίδια εμφανίζονται συχνά σε αφηγήσεις που τονίζουν τον προστατευτικό τους ρόλο όπως ο οικούρος όφις, το ιερό φίδι της Αθήνας που κατοικούσε στο ναό Ερέχθειο, στην Ακρόπολη και ο ρόλος του ήταν να προστατεύει τον περίβολο, τη θεά Αθηνά και κατ’ επέκταση την πόλη της Αθήνας και τους κατοίκους της.
Από επιστημονικής άποψης, τo αν τα ίδια τα φίδια ως ερπετά, έχουν σε ένα βαθμό συνείδηση του εαυτού τους, αποτελεί μέχρι σήμερα θέμα έρευνας, όπως και οι συνθήκες ζωής τους, αφού ενώ είναι αρπακτικά, ζoυν μια αθόρυβη ζωή στην απομόνωση, μακριά από τον κόσμο των ανθρώπων και των ζώων, ενώ αγριεύουν και επιτίθενται μόνο όταν τα προκαλέσεις ή τα ενοχλήσεις.
Οι άνθρωποι, αυτό το άλλο είδος ζώντος οργανισμού, που έχει συνείδηση του εαυτού του, δείχνει να υποφέρει ακριβώς από αυτό, την συνείδησή του. Σύμφωνα με τις περισσότερες σύγχρονες θεωρίες (Edelman and Tononi, 2000, Koch, 2004, Maia και Cleeremans, 2005), η συνείδηση ορίζεται ως ένα είδος διαχείρησης της πληροφορίας (εσωτερικής και εξωτερικής). Με όλες τις πληροφορίες που γίνονται αντιληπτές, με τον βαθμό που έχει εξελιχθεί η συνείδησή τους, με τον βαθμό διαχείρησης του συναισθηματικού τους κόσμου και των ορμών τους, τα ζητήματα που θέτονται στον άνθρωπο είναι πολλά, είναι υπαρξιακής φύσης και διέπουν καθοριστικά τον δρόμο της φιλοσοφικής αυτογνωσιακής διαδρομής του. Τόνοι μελάνι έχουν χρησιμοποιηθεί για το θέμα και άπειρες ώρες σκέψης και περισυλλογής, από αρχαιοτάτων χρόνων, έχουν σπαταληθεί για να καταφέρουν να βρουν την άκρη του νήματος ξεκινώντας από τον ρόλο της συνείδησης στην ζωή του ανθρώπου και διαμέσου αυτού να φτάσουν στο νόημα της ζωής.
Πολλοί επιστήμονες που ερευνούν το θέμα με αριθμούς και προσθαφαιρέσεις, συχνά χάνουν την πνευματική τους υγεία, ενώ άλλοι που το προσεγγίζουν φιλοσοφικά, συχνά παίρνουν τα βουνά. Και αυτό γιατί δεν είναι καθόλου εύκολο να τα βάλεις με την ανυπαρξία. Να συλλάβεις ότι στην πραγματικότητα δεν είσαι ούτε ένας κόκκος άμμου μέσα στο σύμπαν. Ότι δημιουργείς, αν δημιουργείς κάτι πέραν των καθημερινών προς το ζειν, θα χαθούν στον χρόνο, σα να μην έχουν υπάρξει ποτέ.
Θα έρθεις και θα φύγεις σαν φίδι.
Οι άμυνες της ανθρώπινης συνείδησης υψώνονται αυτόματα και αρνούνται να το διαχειριστούν. Η δυσκολία του να κατανοήσεις ότι δεν είσαι πιο σημαντικός, ούτε πιο έξυπνος από αυτούς που υπήρξαν πριν από σένα, ότι δεν είσαι το κέντρο του κόσμου, ότι παραμένεις ένα τίποτα στο χωροχρονικό σύμπαν και αργά ή γρήγορα θα τους συναντήσεις στον αένανο κόσμο της μη ύπαρξης, είναι ο λόγος που χωρίζονται θεμελιακά οι δρόμοι των ανθρώπων. Σε αυτό ακριβώς το κομβικό σημείο συνειδητοποίησης και διαχείρισης αυτού του κεντρικού υπαρξιακού θέματος, παίρνονται οι μεγάλες αποφάσεις. Συνειδητά ή ασυνείδητα.
Εδώ καθορίζεται και ο βαθμός δέσμευσης που θα υιοθετήσουμε στην ζωή μας. Ο βαθμός αφοσίωσης στον εαυτό μας και στην εξέλιξη μας, πάντα σε σχέση με τα ιδεώδη που έχουν αξία για το ανθρώπινο γένος, ο βαθμός δέσμευσης σε συνεργασίες με άλλους για ένα κοινό σκοπό, ο βαθμός αφοσίωσης στο κοινό καλό, σε θέματα που αφορούν την ανθρωπότητα, τον πλανήτη, το περιβάλλον. Δεσμεύσεις που συχνά βαφτίζονται καθήκον. Δεσμεύσεις που σηκώνουν συζήτηση, αν πριν δεν έχει προηγηθεί η θεμελιώδης δέσμευση προς τον εαυτό, η οποία έχει πάντα τόσο πνευματικές, γνωστικές όσο και συναισθηματικές συνιστώσες (συναισθηματική νοημοσύνη).
Το άνευ σημασίας πέρασμα από τον πλανήτη αντιμετωπίζεται με αρκετούς τρόπους. Οι δύο κεντρικοί δρόμοι είναι αυτός της χαλαρής ή κυνικής και μάλλον επιφανειακής αντίληψης και ο δρόμος της αφοσίωσης, του καθήκοντος και της (με ερωτηματικό συχνότατα) συνεισφοράς, ώστε με το έργο που θα δημιουργηθεί να μείνει ένα κάποιο ίχνος μνήμης, το οποίο δίνει την ελπίδα της αιώνιας ζωής αλλά συχνά ως συνέπεια συνεπάγεται τη θυσία της υπαρκτής ζωής και της ουσιαστικής εξέλιξής της.
Επιλέγοντας τον δρόμο αυτό, το βασικό κέρδος είναι ότι αποκτώντας κίνητρο, σκοπό και στόχο απωθούνται τα υπαρξιακά ερωτήματα, καθώς η κεντρική ενασχόληση αφορά μόνο στα σχέδια που έχουν τεθεί. Μεγάλο το κέρδος, αφού γνωρίζουμε ότι βασικό αίτιο παραίτησης από την ζωή είναι η απώλεια κινήτρου και νοήματος (βασικό αίτιο νόσησης των ανθρώπων που πάσχουν από αλσχάιμερ).
Το μέτρο όμως χάνεται συχνά και το χαλινάρι που αυτοβούλως μπήκε για μια πορεία εφυσηχασμένη και χωρίς προβληματισμούς, αρχίζει να σφίγγει. Τότε, το κοινό καλό που είχε προστεθεί στην εξίσωση, επιβεβαιώνει πρωταγωνιστικά το σωστό της επιλογής, αφού ότι γίνεται είναι για το καλό της ιδέας.
Η αφοσίωση δηλαδή και το καθήκον, είναι έννοιες που χρήζουν ανάλυσης καθώς παίρνουν χρώμα από την παλέτα που χρησιμοποεί κανείς.
Στον δύσκολο δρόμο της αυτογνωσιακής διαδρομής μου, γνώρισα ανθρώπους που ζουν και πεθαίνουν σαν φίδια, χωρίς να τους πάρει είδηση κανείς, έχοντας όμως φτάσει σε ένα επίπεδο σοφίας ασύλληπτο. Μοιράζονται την γνώση τους μόνο όταν ερωτηθούν. Βοηθούν όταν τους ζητηθεί. Επιτίθενται μόνο όταν τους προκαλέσεις και μόνο αν εκτιμήσουν ότι αξίζει τον κόπο η απάντηση. Δεν σπαταλούν ενέργεια σε ανούσια, δεν χάνουν δευτερόλεπτο σε μη χρήσιμα για την πορεία τους προς την αλήθεια και δεν είναι καθόλου εγωιστική η στάση τους για τη ζωή. Το κοινό καλό το αντιλαμβάνονται εντελώς διαφορετικά. Όπως ανέφερα στην αρχή, στον βαθμό δέσμευσης που έχεις ορίσει για την εξέλιξη του εαυτού. Αν δεν γίνει αυτή η θεμελιακή δουλειά, η ψευδής αφοσίωση (για τους λόγους που αναφέρθηκαν), δεν θα οδηγήσει σε τίποτα καλό την ανθρωπότητα.
Το καλό για τον κόσμο συμπορεύεται πάντα με το ατομικό καλό, όπως ορίζεται εξελικτικά καθώς βασικός πυλώνας της φύσης της ζωής, σύμφωνα με επιστήμονες και σοφούς είναι η εξέλιξη. Οτιδήποτε δεν εξελίσσεται σαπίζει και πεθαίνει. Η στασιμότητα σκοτώνει. Η κίνηση είναι ζωή. Έχει όμως μέτρα και σταθμά. Δεν υπάρχουν έξωθεν δικαιολογίες. Όλα είναι αποφάσεις και υπάρχουν σαφέστατα όρια στο τι είναι καλό και τι είναι κακό. Συγχέονται όμως συχνότατα και εμφανίζονται και αντεστραμμένα. Η ποιότητα και το νόημα που θα δώσουμε στην ζωή μας είναι απόφαση. Οι πράξεις μας είναι απόφαση. Η ζωή νομοτελειακά απαντά σε αυτές τις αποφάσεις.
Οδεύοντας προς το νήμα φαίνεται η διαφορά όπως μου έλεγε ένας σοφός και το συνειδητοποιεί πρώτα απ’όλα ο ίδιος, φεύγοντας.
Κείμενο Τζένη Φραγκούλη
