Ο Ρόδακας είναι ένα από τα πιο σημαντικά και συχνά σχεδιαστικά μοτίβα (αναπαράσταση ενός άνθους), ιδιαίτερα διαδεδομένο στην Αρχαία Ελλάδα, αλλά και στη Μεσοποταμία, στην Αίγυπτο και σε άλλους αρχαίους πολιτισμούς. Χρησιμοποιείται ευρέως ως διακοσμητικό στοιχείο στην κοσμηματοποιία, την κεραμική τέχνη και την αρχιτεκτονική, από το 2.000π.Χ., μπορεί και νωρίτερα.
Στην αρχαιοελληνική τέχνη ο Ρόδακας ήταν κυρίως ένα ουράνιο σύμβολο. Χρησιμοποιήθηκε στη Μινωική και Μινωική-Μυκηναϊκή τέχνη ως διακόσμηση σε βασιλικά αντικείμενα (χρυσές καρφίτσες, περιδέραια) αλλά και στα ανάκτορα ως αρχιτεκτονική διακόσμηση (τοιχογραφίες, σφραγίδες, πίθοι, αγγεία). Στη γνωστή ερυθρόμορφη κεραμική, που αναπτύχθηκε στην Αθήνα γύρω στο 500 π.Χ., εμφανίζεται συχνά, όμως φαίνεται να έχει χάσει την αρχική του σύνδεση με τα ουράνια σώματα.
Ο ηλιακός συμβολισμός όμως του Ρόδακα δεν είναι περιοριστικός. Αν και θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι οι ρόδακες μπορεί να ήταν απλώς διακοσμητικά μοτίβα, η συχνή εμφάνιση και η περίοπτη τοποθέτησή τους, ακόμα κι αν χρησιμοποιήθηκαν ως τέτοια, δηλώνει πολλά περισσότερα. Ρόδακες με οκτώ πέταλα, παρόμοιες με αυτές στο Δίσκο της Φαιστού, φαίνεται να είναι ηλιακά σύμβολα αλλά και να αντιπροσωπεύουν τον κύκλο της γέννησης, του θανάτου και της αναγέννησης, και έτσι να υποδεικνύουν τα περάσματα από μια κατάσταση ύπαρξης σε μια άλλη.
Ο ρόδακας είναι συνήθως βασιλικό σύμβολο και αποτελούσε βασικό στολίδι στα διαδήματα των Βασιλισσών. Χρησιμοποιείται όμως ευρέως και από την Μακεδονική Δυναστεία. Ο Ήλιος της Βεργίνας έχει στο κέντρο του ρόδακα, η δε λάρνακα που βρέθηκε στον τάφο του Φιλίππου, κοσμείται από ρόδακες δεκάφυλλους και οκτάφυλλους.
Στην κλασική περίοδο, οι ρόδακες εμφανίζονται ως διακοσμητικά στοιχεία στα ιερά της Αφροδίτης, στα Ασκληπιεία, σε τοιχογραφίες σπιτιών αρχόντων και στα διαδήματα της Θεάς Άρτεμης και της Αφροδίτης, ως σύμβολα γονιμότητας, ευκαρπίας αλλά και ως διαχρονικό σύμβολο ομορφιάς.
Το σχήμα, ο αριθμός των φύλλων και ο συμβολισμός του εμφανίζει πληθώρα σχεδιών και παραλλαγών τους, αλλά συνήθως είναι συνδεδεμένος καταρχήν με τις αρχαίες θρησκείες και αργότερα με τη Χριστιανική πίστη. Έχει συνήθως ζυγό αριθμό πετάλων, συχνά οκτώ.
Στην Χριστιανική εποχή, ο ρόδακας εμφανίζεται και πάλι σε πολλές παραλλαγές και συχνά παίρνει το σχήμα σταυρού, ή τον διακοσμεί. Σημαντικότατη δηλαδή η διακοσμητική παρουσία του Ρόδακα, τόσο στην Αρχαιοελληνική αργυροχρυσοχοΐα, όσο και μεταγενέστερα, από την Βυζαντινή μέχρι τις μέρες μας.
Αριστουργήματα τέχνης, όπως το χρυσό διακοσμητικό από διάδημα, με τον αετό στο κέντρο και περίτεχνα έντομα και κεφάλια πτηνών γύρω του που χρονολογείται από το 650 π. Χ. και βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.
Κείμενο Τζένη Φραγκούλη
