Πριν μερικές μέρες ήταν η επέτειος της γέννησης του Πορτογαλέζου ποιητή Φερνάντο Πεσσόα (Fernando António Nogueira Pêssoa), το 1888, στην Λισσαβόνα.
Ο Πεσσόα ήταν ποιητής (από τους πιο σημαντικούς του 20ου αιώνα), συγγραφέας, φιλόσοφος και πολλά άλλα, μοιρασμένα στις περίπου 75 φανταστικές προσωπικότητες με το όνομα των οποίων υπέγραφε τα έργα του, τα οποία πολλές φορές είχαν ακραίες ή καθόλου δημοφιλείς απόψεις. O ίδιος δεν τα θεωρούσε ψευδώνυμα επειδή ένιωθε ότι έπρεπε να έχουν ανεξάρτητη πνευματική ζωή, καθώς εξέφραζαν τις διάφορες προσωπικότητες που συνυπήρχαν μέσα του και γι’αυτό τα ονόμαζε ετερώνυμα.
Οι μελετητές του έργου του, ξεχωρίζουν αρκετές από αυτές τις προσωπικότητες, αλλά χρειάστηκαν χρόνια για να κατανοήσουν την λογική του Πεσσόα και το έργο του. Το μπαούλο του, που βρέθηκε μετά τον θάνατο του, περιείχε 27.453 χειρόγραφα, από τα οποία ένα μεγάλο μέρος μένει ακόμη να μελετηθεί και να εκδοθεί, επιφυλάσσοντας ενδεχομένως και άλλες εκπλήξεις.
Ο Πεσσόα, πέθανε το 1935 νικημένος από τους δαίμονες του και το ποτό σε ηλικία 47 ετών. Από την ηλικία των 7 ετών έζησε στη Νότια Αφρική και επέστρεψε στην Πορτογαλία στα δεκαεπτά του που δεν εγκατάλειψε ποτέ έως τον θάνατο του.
” Είμαι το κενό, ανάμεσα σε αυτό που θα ήθελα να είμαι και αυτό που με έχουν κάνει οι άλλοι. . . . Αυτός είμαι εγώ. Τελεία!” Φερνάντο Πεσσόα
Το μεγαλοπρεπές έργο του «Το βιβλίο της ανησυχίας», απεικονίζει την ουσία του πνεύματος του Πεσσόα, αποτελούμενο από ένα σύνολο από στοχασμούς, αφορισμούς και εναγώνιες ενδοσκοπήσεις, απόπειρα εξερεύνησης του φαινομένου της ύπαρξης, ανίχνευση των ορίων ανάμεσα στο είναι και το μη είναι, μα πάνω απ’ όλα μια ατέρμονη αυτό-εξιστόρηση, τα οποία καταγράφηκαν από τον ίδιο σε μια περίοδο 20 ετών, υπογράφοντας τα με ένα απο το ετερώνυμα του, ως Bernardo Soares.
Ένα εκπληκτικό έργο που, που όπως έγραψε ο George Steiner ζωντανεύει τη Λισσαβόνα, όπως ο Joyce το Δουβλίνο ή ο Kafka την Πράγα.
“…Ξαφνικά, λες και κάποιο πεπρωμένο μαγικό με γιάτρεψε από μια τύφλωση παλιά, με αποτελέσματα εκπληκτικά κι αιφνίδια, σηκώνω το κεφάλι πάνω από την ανώνυμη ύπαρξη μου για να γνωρίσω το πως ζω. Και βλέπω πως ότι έκανα, ότι σκέφτηκα κι ότι υπήρξα, είναι ένα είδος αυτοεξαπάτησης και τρέλας. Μένω έκθαμβος μπροστά σ’αυτά που κατάφερα να μη δω. Μένω άφωνος μπροστά σ’αυτό που ήμουν και που σήμερα βλέπω πως τελικά δεν είμαι.”
“… Είμαι σ’αυτή τη στιγμή της διαύγειας, ένα πλάσμα ξαφνικά μοναχικό που βλέπει τον εαυτό του εξόριστο όταν όλη του τη ζωή την πέρασε πολίτης.”
“…Είδα την αλήθεια για μια στιγμή. Υπήρξα μια στιγμή με τη συνείδηση μου, αυτό που είναι οι μεγάλοι άντρες στη ζωή. Φέρνω στο νου μου τις πράξεις και τα λόγια τους κι αναρωτιέμαι αν κι αυτοί κάποια στιγμή ενέδωσαν στον πειρασμό του Δαίμονα της Πραγματικότητας. Ζωή είναι η άγνοια του εαυτού σου. Σκέψη είναι η ανεπαρκής γνώση του εαυτού σου.“
Κείμενο Τζένη Φραγκούλη
