Η αυτοκτονία της γνωστής και αγαπημένης σχεδιάστριας Kate Spade σόκαρε τους πάντες. Το ίδιο και ακόμα περισσότερο, η αυτοκτονία του διάσημου σεφ και TV host Anthony Bourdain. Όλοι αναρωτιούνται γιατί ένας τόσο πετυχημένος άνθρωπος, δίνει ένα τόσο απελπισμένο και τραγικό τέλος στη ζωή του. Γιατί ένας άνθρωπος που όπως όλοι πιστεύουμε έχει την τέλεια ζωή, δεν είναι ευτυχισμένος και αυτοκτονεί;
Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας της Αμερικής τα κίνητρα που οδηγούν κάποιον στην αυτοκτονία είναι πολυάριθμα και πολύπλοκα. Συνήθως όμως είναι αποτέλεσμα κατάθλιψης ή άλλης ψυχικής ασθένειας. Άλλα κίνητρα είναι ο σωματικός πόνος, η ματαίωση βασικών ασυνείδητων ψυχικών και συναισθηματικών αναγκών, βασανιστική κοινωνική ζωή, φοβίες και άλλα.
Η φαντασίωση ότι άλλοι ζουν καλύτερη και ευκολότερη ζωή από εμάς, λένε οι ψυχολόγοι, συνήθως δεν έχει σχέση με την πραγματικότητα.
Άλλοι άνθρωποι έχουν άλλες, διαφορετικές προκλήσεις που πιθανώς δεν θα τις θέλαμε για τον εαυτό μας. Τα χρήματα, η φήμη, η εξουσία, η κοινωνική καταξίωση θεωρούνται συνήθως βασικά συστατικά για την ευτυχία και την καλή ζωή. Ωστόσο, αυτή δεν είναι η πραγματικότητα. Δυστυχώς πολλοί άνθρωποι που έχουν κατακτήσει τα παραπάνω είναι δυστυχισμένοι και μερικοί είναι και αυτοκτονικοί, όπως δυστυχώς είδαμε στην περίπτωση της Αμερικανίδας σχεδιάστριας και του Αμερικάνου σεφ.
Τα χρήματα, η αναγνώριση και η φήμη, η εξουσία και η κοινωνική καταξίωση είναι λανθασμένοι ως στόχοι ζωής. Το ίδιο και η σκέψη ότι θυσιάζουμε την ευτυχία μας τώρα για να πετύχουμε, περιμένοντας ότι θα γίνουμε ακόμα πιο ευτυχισμένοι αργότερα. Δυστυχώς δεν συμβαίνει έτσι.
Όπως αναφέρθηκε σε δελτίο Τύπου από την Αμερικανική Ένωση Αντιμετώπισης Αυτοκτονιών σχετικά με τον θάνατο της Kate Spade, σχεδόν 30 γυναίκες αυτοκτονούν κάθε μέρα στις Η.Π.Α. και πάνω από 10.200 γυναίκες αυτοκτονούν ετησίως. Οι μεσήλικες γυναίκες, όπως ήταν η Kate Spade, είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς στην αυτοκτονία.
ΑΙΤΙΕΣ
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο κυριότερος παράγοντας που αυξάνει τον κίνδυνο αυτοκτονίας είναι η ύπαρξη ψυχικής διαταραχής. Το 90-95% των ανθρώπων που αυτοκτονούν ή αποπειρώνται ν’ αυτοκτονήσουν έχουν κάποια ψυχική διαταραχή. Σε ποσοστό περίπου 80% πάσχουν από κατάθλιψη ή άλλη διαταραχή του συναισθήματος.
Άλλες ψυχικές διαταραχές που σχετίζονται με την αυτοκτονία είναι η σχιζοφρένεια, η χρήση ουσιών, ο αλκοολισμός, οι διαταραχές προσωπικότητας (ιδίως η αντικοινωνική και η μεθοριακή), η διαταραχή πανικού κα.
Ωστόσο, η αυτοκτονία δεν είναι απαραίτητα η εκδήλωση μιας ψυχικής διαταραχής, ούτε όλοι οι ασθενείς με ψυχικές διαταραχές γίνονται αυτοκαταστροφικοί.
Η απογοήτευση, οι ενοχές ή η ντροπή σχετικά με την μη ιδανική ανταπόκρισή μας σε κάποιες ιδεαλιστικές και συχνά εκτός πραγματικότητας προσδοκίες (όπως η αναγνώριση, η φήμη, η τύχη, η επιρροή, η κοινωνική αποδοχή ή η εξουσία), μπορεί να οδηγήσουν σε ακραία καταθλιπτικά συναισθήματα και να δημιουργήσουν σκέψεις αυτοκτονίας. Πολλοί άνθρωποι έχουν αυτή την εμπειρία περιστασιακά. Αλλά παρατεταμένες μη ρεαλιστικές προσδοκίες και φαντασιώσεις, ντροπή και ενοχές, μπορούν να μας οδηγήσουν σε απελπισία και αυτοκτονικές σκέψεις.
Πολλοί επιτυχημένοι άνθρωποι είναι επιρρεπείς στην κατάθλιψη, παρά την επιτυχία τους – ίσως μάλιστα εξαιτίας της. Παράγοντες όπως η έντονη πίεση, τα ωράρια εργασίας, η χαμηλή αυτοεκτίμηση σε αντιδιαστολή σε τον εικονικό επιτυχημένο εαυτό, η θέσπιση υψηλών προτύπων μπορούν να συμβάλουν σε εκδήλωση ψυχικής νόσου.
Σύμφωνα με το Αμερικάνικο Iνστιτούτο Ψυχολογίας το να μην χάνεις την ελπίδα είναι σωτήριο. Η ελπίδα συνδέεται με πολλά θετικά, όπως μεγαλύτερη ευτυχία, καλύτερα ακαδημαϊκά επιτεύγματα και χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου. Είναι ένα απαραίτητο συστατικό για να ξεπεράσετε δύσκολες στιγμές, αλλά και για την επίτευξη καθημερινών στόχων. Όλοι επωφελούνται από την ελπίδα – και οι έρευνες των ψυχολόγων δείχνουν ότι σχεδόν όλοι μπορούμε να διδαχθούμε να είμαστε πιο αισιόδοξοι.
Σύμφωνα με τον Βρετανικό Σύλλογο Ψυχολόγων καμία πολιτισμένη κοινωνία δεν πρέπει να ανέχεται για τους πολίτες της αυτό το βαθμό απελπισίας, αβοηθησίας και τραγωδίας που μπορεί να αποφευχθεί. Η έγκαιρη αναγνώριση προειδοποιητικών σημαδιών σχετικά με αυτοκτονικές σκέψεις και συμπεριφορές,είναι σημαντικότατη και η φροντίδα για όσους βρίσκονται σε κίνδυνο, είναι ζωτικής σημασίας και πρέπει να είναι αποτελεσματική, τέτοια που να εξασφαλίζει στους ανθρώπους τη φροντίδα που χρειάζονται καιαξίζουν.
“Κάθε 40 δευτερόλεπτα ένα άτομο κάπου στον κόσμο αυτοκτονεί και πολλοί άλλοι κάνουν απόπειρες αυτοκτονίας.”(Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, 2014)
Προειδοποιητικά σημάδια αυτοκτονικών τάσεων
Οι αλλαγές στην συμπεριφορά (τον ύπνο και την όρεξη), η απώλεια ενδιαφέροντος για την εργασία (ή το σχολείο), το να χαρίζουν σε άλλους αγαπημένα αντικείμενα, η απόσυρση από φίλους, η ανησυχία και ευερεθιστότητα, η απώλεια ευχαρίστησης σε πράγματα που πριν τους ευχαριστούσαν, μπορεί να είναι σημάδια που δηλώνουν ότι κάποιος σκέφτεται να αυτοκτονήσει.
Ο άνθρωπος που προσπαθεί ν’ αυτοκτονήσει, συνήθως έχει ζήσει κάποια τραυματικά γεγονότα το διάστημα πριν την αυτοκτονία. Τέτοια γεγονότα είναι:
- Προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις. Κακές σχέσεις με την οικογένεια, τους φίλους, τον ερωτικό σύντροφο κλπ.
- Απομόνωση και έλλειψη υποστηρικτικού περιβάλλοντος
- Σημαντικές απώλειες, π.χ. πένθος, χωρισμός, απώλεια ρόλου (για παράδειγμα λόγω συνταξιοδότησης)
- Aνεργία και τα προβλήματα που συνεπάγεται (οικονομικές δυσκολίες, οικογενειακά προβλήματα κλπ)
- Ντροπή και φόβος ότι θα βρεθεί ένοχος για κάτι
- Δημόσιος διασυρμός, και άλλα
Η δράση σε πρώιμο στάδιο είναι βασική για κάθε στρατηγική πρόληψης. Αν και τα αίτια της αυτοκτονίας όπως είδαμε είναι πολλά, κατανοώντας τις υποκείμενες ψυχολογικές διεργασίες αυτοκτονικών σκέψεων και τους παράγοντες που οδηγούν σε αυτή είναι ζωτικής σημασίας για τεχνικές πρόληψης και παρέμβασης. Αυτό περιλαμβάνει την κατανόηση των κοινωνικών παραγόντων και των ζητημάτων υγείας που οδηγούν σε μια αίσθηση απελπισίας και αβοηθησίας.
Οι ψυχολόγοι έχουν συμβάλει σημαντικά στην κατανόηση αυτής της συμπεριφοράς.
Σύμφωνα με τον μη Κυβερνητικό Οργανισμό Κλίμακα – Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία (η γραμμή είναι επανδρωμένη με ειδικευμένους ψυχολόγους και ψυχιάτρους), φαίνεται ότι αυτό που παίζει ρόλο δεν είναι μόνο το ίδιο το πρόβλημα, αλλά και η ικανότητα του καθενός από εμάς να το αντιμετωπίσει. Αυτή η ικανότητα να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα (ή αντίστροφα η «ευαλωτότητα» μας απέναντι σε αυτά και η τάση να γίνουμε αυτοκαταστροφικοί) διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Διαμορφώνεται από πολλούς παράγοντες που έχουν να κάνουν με την ψυχική μας κατάσταση, την προσωπικότητά μας, τις εμπειρίες που είχαμε στη ζωή μας, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε, την κοινωνία που ζούμε αλλά και με βιολογικούς παράγοντες, δηλαδή με τον τρόπο που λειτουργεί ο εγκέφαλός μας. Όταν ένας άνθρωπος σκέφτεται ν’ αυτοκτονήσει συνήθως συντρέχουν αρκετοί από αυτούς τους παράγοντες.
Σημαντικό για όλους είναι, αντί να εστιάζουμε στο πώς μπορούμε να είμαστε “επιτυχημένοι” χτίζοντας ένα όνομα, στο πως μπορούμε να αποκτήσουμε πλούτο, αντί να “αφήνουμε” δυσάρεστες σκέψεις και σενάρια να μας κατακλύζουν, καταρχήν να ζητήσουμε βοήθεια αλλά και να επικεντρωθούμε στον βαθύτερο εαυτό μας, να ανακαλύψουμε ποιοι είμαστε, τι θέλουμε, να αναγνωρίσουμε τα ταλέντα και τις ικανότητές μας, να εστιάζουμε και να διαχειριζόμαστε καλύτερα τα συναισθήματά μας, να ακούμε το σώμα μας και να σεβόμαστε τα όρια μας, ψυχολογικά και σωματικά. Να αλλάξουμε τον τρόπο που σκεπτόμαστε και έτσι να οδηγηθούμε σε πιο υγιείς αποφάσεις για την ζωή μας.
Η υποστήριξη από έναν ειδικό ψυχικής υγείας (ψυχολόγο ή ψυχίατρο) μπορεί να βοηθήσει!
24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018 Περισσότερες πληροφορίες για την γραμμή βοήθειας: http://suicide-help.gr/
