Το εντυπωσιακό αναγεννησιακό κόσμημα του Τάγματος του Κύκνου

Οι συμβολισμοί στο κόσμημα είναι αρχαία ιστορία. Από πάντα ο άνθρωπος προσπαθούσε να εξηγήσει τον κόσμο που ζούσε και συγχρόνως να προστατευθεί από αυτόν. Με πολλούς και διαφόρους τρόπους. Το κόσμημα ως φυλαχτό για την προστασία ή ως γούρι για τις ευχητικές και ευγονικές τους δυνάμεις ήταν το βασικό μέσο έκφρασης αυτών των επιθυμιών. Στους πίνακες του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, στα πορτρέτα κυρίως, ανακαλύπτουμε κοσμήματα πολύτιμα ως τέχνη, τεχνοτροπία, σχεδιασμό και συμβολισμό. Η εκ νέου ανακάλυψη της ελληνικής κλασικής φιλοσοφίας δεν άφησε ανεπηρέαστους τους δημιουργούς. Καταπληκτικά έργα  συναντούμε τόσο εκτός Ελλάδος όσο και εντός. Στον συγκεκριμένο πίνακα, άγνωστου Γερμανού δημιουργού, εντοπίζουμε ένα εκπληκτικό κόσμημα με μοναδικούς και πολύ δυνατούς συμβολισμούς.

Πρόκειται για κόσμημα λαιμού, του Τάγματος του Κύκνου, του γερμανικού πνευματικού ιπποτικού τάγματος πριγκίπων και ευγενών που χρονολογείται  από το τέλος του 14ου αιώνα με μέλη γυναίκες και άντρες.

Στην αλυσίδα του κοσμήματος, κάθε ένας από τους συνδέσμους απεικονίζει μια καρδιά η οποία συνθλίβεται μέσα σε μια μεσαιωνική συσκευή βασανιστηρίων με δύο αντίθετα πριόνια. Μοναδικής σύλληψης στοιχείο! Η όλη σύνθεση της αλυσίδας συμβόλιζε την αληθινή μετάνοια, την εξομολόγηση, τη λύτρωση και την τιμωρία. Στο καταστατικό του Τάγματος, ο κύκνος σήμαινε αγνότητα καρδιάς και ταυτόχρονα θύμιζε το προσωρινό της ύπαρξης. Επίσης, ο ακατάκτητος κύκνος ήταν το σύμβολο ενός ελεύθερου πτηνού. Ήταν επίσης μια υπενθύμιση ότι οι ιδρυτές του Τάγματος το διοικούσαν ως ελεύθερος και ευγενής λαός. Από την αλυσίδα κρέμονται το Μετάλλιο της Παναγίας, το μενταγιόν Κύκνου, το διαχωριστικό με 15 κρίκους. Όλο μαζί έχει μήκος περίπου 1 μέτρο. Το Τάγμα ιδρύθηκε το 1440 από τον εκλέκτορα Friedrich II του Βρανδεμβούργου. Το κόσμημα του Τάγματος του Κύκνου συναντάται σε πολλούς πίνακες, συμπεριλαμβανομένου του απεικονιζόμενου εδώ «Πορτρέτο μιας κυρίας που φορά το Τάγμα του Κύκνου», πίνακας του 1490, ο οποίος φυλάσσεται στο Museo Nacional Thyssen-Bornemisza στη Μαδρίτη.

Το Τάγμα του Κύκνου (γερμανικά: Schwanenorden) ήταν ένα πνευματικό ιπποτικό τάγμα από πρίγκιπες και ευγενείς που διοικούνταν από τον Οίκο των Hohenzollern, με αναφορά στη μεσαιωνική ιστορία του Ιππότη του Κύκνου και ο βασικός στόχος ήταν να τιμήσουν την Παναγία. Η έδρα του ήταν η εκκλησία του προσκυνήματος της Αγίας Μαρίας, το κέντρο ενός μοναστηριού Premonstratensian που βρίσκεται σε έναν λόφο κοντά στο Brandenburg an der Havel. To τάγμα έσβησε κατά τη διάρκεια της Προτεσταντικής Μεταρρύθμισης, καθώς απέρριπτε την λατρεία στην Παναγία.

Κείμενο Τζένη Φραγκούλη