O Johann Friedrich Overbeck ήταν Γερμανός ζωγράφος και ιδρυτής του κινήματος τέχνης των Ναζαρητών. Γεννήθηκε το 1789 στο Lübeck της Βόρειας Γερμανίας, την πόλη που ήταν η μεσαιωνική πρωτεύουσα της Χανσεατικής Ένωσης (η Χανσεατική Ένωση ήταν μια ισχυρή οικονομική και αμυντική συμμαχία που άφησε μια μεγάλη πολιτιστική και αρχιτεκτονική κληρονομιά στη Βόρεια Γερμανία).
Η οικογένειά του ήταν προτεστάντες πάστορες για τρεις γενιές. Ο πατέρας του Christian Adolph Overbeck (1755-1821) ήταν διδάκτορας της Νομικής, ποιητής, μυστικιστής ευσεβής και δάσκαλος του Lübeck. Κοντά στην οικογενειακή έπαυλη στην Konigstrasse βρισκόταν το Γυμνάσιο, όπου ο θείος του, διδάκτωρ θεολογίας και συγγραφέας, ήταν δάσκαλος.
Εκεί ο Johann άρχισε να μελετά την τέχνη. Έφυγε από το Lübeck τον Μάρτιο του 1806 και σπούδασε στην Ακαδημία της Βιέννης, τότε υπό τη διεύθυνση του Heinrich Friedrich Füger.
Ενώ απέκτησε μερικές από τις εκλεπτυσμένες τεχνικές πτυχές των νεοκλασικών ζωγράφων, ενοχλήθηκε και άρχισε να αποξενώνεται από αυτούς λόγω της έλλειψης θρησκευτικής πνευματικότητας στα θέματα που επέλεγαν οι δάσκαλοί του.
Κατά την άποψη του Overbeck, η φύση της προηγούμενης ευρωπαϊκής τέχνης είχε αλλοιωθεί σε όλη τη σύγχρονη Ευρώπη, ξεκινώντας αιώνες πριν από τη Γαλλική Επανάσταση, και η διαδικασία απόρριψης του χριστιανικού της προσανατολισμού προχωρούσε περαιτέρω τώρα. Προσπάθησε να εκφράσει τη χριστιανική τέχνη πριν από τη διαφθορική επιρροή της ύστερης Αναγέννησης, παραμερίζοντας τις σύγχρονες επιρροές του και παίρνοντας ως οδηγό πρώιμους Ιταλούς ζωγράφους της Αναγέννησης, μέχρι και τον Ραφαήλ.
Το επίθετο «Ναζαρηνοί» υιοθετήθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα από τους ρομαντικούς, τον Overbeck και την παρέα του, που στόχευαν στην αναζωογόνηση της πνευματικότητας στην τέχνη. Το όνομα προήλθε από ένα χλευαστικό προσωνύμιο που χρησιμοποιήθηκε εναντίον τους λόγω της επιρροής τους από έναν βιβλικό τρόπο ένδυσης και κόμμωσης.
Το κύριο κίνητρο των Ναζαρηνών ήταν μια αντίδραση ενάντια στον νεοκλασικισμό και τη συνήθη καλλιτεχνική εκπαίδευση του συστήματος των ακαδημιών. Ήλπιζαν να επιστρέψουν στην τέχνη που ενσωματώνει πνευματικές αξίες και αναζήτησαν έμπνευση σε καλλιτέχνες του Ύστερου Μεσαίωνα και της πρώιμης Αναγέννησης, απορρίπτοντας αυτό που έβλεπαν ως την επιφανειακή δεξιοτεχνία της μεταγενέστερης τέχνης.
Στη Ρώμη όπου μετεγκαταστάθηκε, η ομάδα έζησε μια ημιμοναστική ζωή, ως ένας τρόπος να αναδημιουργήσει τη φύση του εργαστηρίου του μεσαιωνικού καλλιτέχνη. Τα θρησκευτικά θέματα κυριαρχούσαν στο έργο τους.
Ο Overbeck εξελέγη Ξένο Επίτιμο Μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών το 1864. Πέθανε στη Ρώμη το 1869.
Στην φωτογραφία ο πίνακας του Johann Friedrich Overbeck Schöne Italienerin.
Κείμενο Τζένη Φραγκούλη
