Η Κόρινθος αποτέλεσε ένα από τα παλαιότερα και μεγαλύτερα κέντρα κεραμικής παραγωγής στην αρχαία Ελλάδα. Η κορινθιακή κεραμική, αναπτύχθηκε στα κορινθιακά εργαστήρια δημιουργώντας την μακραίωνη και επιτυχημένη παράδοση των κορινθίων κεραμέων, οι οποίοι φιλοτέχνησαν εκτός των άλλων τα περίφημα κορινθιακά αγγεία που ταξίδεψαν σε όλη την Μεσόγειο, ενισχύοντας την ισχυρή κορινθιακή παρουσία στις ελληνικές αποικίες της Ν. Ιταλίας και της Σικελίας. Όταν ίδρυσαν τις Συρακούσες το 733π.Χ., οι Κορίνθιοι άνοιξαν εμπορικές οδούς προς τα δυτικά και κυριαρχούσαν στις αγορές. Χάρη στη μεγάλη ποσότητα κορινθιακής κεραμικής που βρέθηκε σε ολόκληρη την περιοχή της Μεσογείου, είναι δυνατόν να χρονολογηθεί με ακρίβεια κάθε αρχαιολογικό εύρημα.
Στα εργαστήρια της Κορίνθου χρωστά η αρχαία ελληνική αγγειογραφία την επινόηση της μελανόμορφης αγγειογραφίας (ή μελανόμορφος ρυθμός), η οποία υιοθετήθηκε και σε άλλες περιοχές, ενώ τελειοποιήθηκε έναν αιώνα, περίπου, αργότερα στα αττικά εργαστήρια. Η μελανόμορφη τεχνική αποδίδει τα εικονιστικά και διακοσμητικά μοτίβα με μαύρο χρώμα πάνω στην ανοικτόχρωμη επιφάνεια του πηλού και τις λεπτομέρειες με εγχάραξη. Η τεχνική αυτή που πρωτοεμφανίστηκε στην Κόρινθο γύρω στο 700 π.Χ. (υιοθετήθηκε στην Αττική γύρω στο 630 π.Χ.).
Τα κορινθιακά εργαστήρια δραστηριοποιούνται καθόλη τη γεωμετρική περίοδο και δέχονται «ανατολίζουσες» επιδράσεις ήδη από το τελευταίο τέταρτο του 8ου αι. π.Χ.. Η διακόσμηση των αγγείων της Κορίνθου αρχικά επηρεάστηκε κυρίως από την Ανατολή και κυρίαρχο στοιχείο της είναι η ζωφόρος με παραστάσεις ζώων ή μυθικών όντων, πάνω σε μικρά αγγεία, ενώ με το πέρασμα των χρόνων, οι σκηνές από την καθημερινή ζωή και το μύθο γίνονται όλο και πιο συχνές. Τις παραστάσεις συμπληρώνουν διάφορα διακοσμητικά μοτίβα, όπως ρόδακες ποικίλων σχημάτων και μεγεθών ή πλοχμοί με ανθέμια και άνθη λωτού.
Στην Αθήνα η μελανόμορφη τεχνική επεκτάθηκε και σε πολυπρόσωπες αφηγηματικές σκηνές πάνω σε μεγάλα αγγεία.
Η λεγόμενη Ώριμη Κορινθιακή Αγγειογραφία της περιόδου 630-550 π.Χ. εξακολούθησε να είναι σημαντική, πρωτοποριακή και να εμπνέει τους Αθηναίους αγγειογράφους. Κορινθιακό δημιούργημα αυτής της περιόδου είναι ο κιονωτός κρατήρας και οι πρώτες ελληνικές σκηνές συμποσίου με ανακεκλιμένους συμποσιαστές κατά το ανατολικό, μάλλον φοινικικό έθιμο.
Ο κρατήρας αποτελούσε το κατ’ εξοχήν σκεύος των αρχαίων για την ανάμειξη του οίνου με νερό. Το αποτέλεσμα της ανάμειξης αυτής ήταν ο κεκραμμένος οίνος, δηλαδή το κρασί (από το ρήμα κεράννυμι=αναμειγνύω). Ανάμεσα στους διάφορους τύπους κρατήρων, ένας από τους πιο δημοφιλείς ήταν ο κιονωτός, κορινθιακής καταγωγής εξού και κορινθιουργής. Η συμποσιακή χρήση των αγγείων αυτών δικαιολογεί τη συχνή διακόσμησή τους με παραστατικές σκηνές.
Η μελανόμορφη τεχνική αποδίδει μοτίβα με μελανό γάνωμα πάνω στο ανοικτό χρώμα του πηλού των αγγείων ζωγραφίζονταν και με την τεχνική της σκιαγραφίας, που ήταν γνωστή ήδη από τα προϊστορικά χρόνια στο Αιγαίο και χρησιμοποιήθηκε στην αγγειογραφία μέχρι τον 7ο αι. π.Χ.
Η διαφορά της μελανόμορφης από τις προηγούμενες τεχνικές είναι ότι χρησιμοποιούσε και την εγχάραξη για την απόδοση λεπτομερειών μέσα στο περίγραμμα των μορφών.
Η ανάπτυξή της οφείλεται στην αυξανόμενη ζήτηση αφηγηματικών και μυθολογικών θεμάτων πάνω στα αγγεία, που απαιτούσαν πιο λεπτομερειακή και φυσιοκρατική προσέγγιση των εικόνων.
Η μελανόμορφη αγγειογραφία πήρε την εγχάραξη από τη χαλκοτεχνία και την εφάρμοσε στο πιο φθηνό και ευρύτερα διαδεδομένο μέσο της κεραμικής.
Στο μελανόμορφο ρυθμό η δράση και το συναίσθημα αποδίδονται με τη στάση και τις χειρονομίες των μορφών. Πρόκειται για το σημαντικότερο τεχνοτροπικό χαρακτηριστικό που δεν επιβαλλόταν από την τεχνική και μπορεί να θεωρηθεί συνειδητή καλλιτεχνική επιλογή των αγγειογράφων. Οδήγησε τους αγγειογράφους σε μεγαλύτερη αυτοσυνειδησία και το κοινό τους στην αναγνώριση του προσωπικού ύφους.
Αγαπημένο σχήμα/αγγείο των Κορίνθιων αγγειοπλαστών ήταν ο μικρός αρύβαλλος. Οι πρωτοκορινθιανοί αρύβαλλοι που φιλοξενούνται στο Λούβρο ξεχωρίζουν μεταξύ των χιλιάδων μικρών αγγείων που έχουν βρεθεί λόγω του λαιμού τους, οι οποίοι διαμορφώνονται στο σχήμα μιας γυναίκας. Είναι από τα πιο κομψά αγγεία που έβγαιναν από τα εργαστήρια της Κορίνθου και κυκλοφορούσαν σε όλη τη Μεσόγειο. Περιείχαν αρωματικά έλαια που χρησιμοποιούσαν οι άντρες για να χρίσουν το σώμα τους μετά την άσκηση στην παλαίστρα. Ένας μεγάλος αριθμός από αυτούς έχουν βρεθεί σε τάφους, γι‘αυτό και διατηρούνται τόσο καλά.
Η ΤΕΧΝΙΚΗ
Στη μελανόμορφη τεχνική όλες οι μορφές και τα παραπληρωματικά κοσμήματα σχεδιάζονται με γάνωμα, δηλαδή με το ζωγραφικό διάλυμα του πηλού. Τμήματα των μορφών, κυρίως ενδύματα και μέρη των κοσμημάτων τονίζονται επιπλέον με κόκκινο χρώμα. Διάφορες μικρολεπτομέρειες αποδίδονται με επίθετο λευκό χρώμα που συνίσταται από πολύ καθαρό πηλό, πτωχό σε προσμίξεις σιδήρου. Τα δύο αυτά χρώματα, αν και χρησιμοποιούνται πριν το ψήσιμο, δεν “πιάνουν” καλά, με αποτέλεσμα να έχει χαθεί ένα μεγάλο μέρος της πολυχρωμίας των μελανόμορφων αγγείων. Στο τέλος χαράζεται στο εσωτερικό των μορφών το σχέδιό τους με μια αιχμηρή γραφίδα πάνω στο σχεδόν στεγνό επίχρισμα. Ό,τι εμφανίζεται με το ψήσιμο ως ανοιχτόχρωμη γραμμή μέσα στη μαύρη μορφή είναι η αρχική επιφάνεια του αγγείου που απελευθερώνεται με το χάραγμα.
Για λόγους τεχνικής ο μελανόμορφος ρυθμός διατήρησε επίσης τη σύμβαση του σκούρου καστανού χρώματος για το ανδρικό και του λευκού για το γυναικείο σώμα, που είχε μακρά παράδοση στη ζωγραφική των πολιτισμών της Ανατολικής Μεσογείου.
Στην φωτογραφία Κορινθιακός Αμφορέας που περιείχε παστά ψάρια, 500 – 450 π.Χ. από το Αρχαιολογικό Μουσείο Κορίνθου. Μαζί με τον αμφορέα αυτόν αποκαλύφθηκε πλήθος κορινθιακών ή και εισαγόμενων εμπορικών αμφορέων που χρησίμευαν στην αποθήκευση και μεταφορά των προϊόντων. Η παρουσία στο εσωτερικό του αμφορέα υπολειμμάτων παστών ψαριών από τον Ατλαντικό Ωκεανό (τόνος, φαγκρί και τσιπούρα Ατλαντικού) μαρτυρά ότι η Κόρινθος υπήρξε κέντρο διακίνησης παστών ψαριών από την Ισπανία. Αμφορείς αυτού του τύπου κατασκευάζονταν στο Μαρόκο, κάτι που επιβεβαιώνει την έκταση της εμπορικής δραστηριότητας της Κορίνθου, ακόμα και σε μια περίοδο που είχε χάσει την πρωτοκαθεδρία της στο εμπόριο.
Κείμενο Τζένη Φραγκούλη
Πηγές: paths.web.auth.gr, metmuseum.org, corinth-museum.gr, korinthia.net.gr, cycladic.gr
