«Η αδρή ουσία» των πραγμάτων με το φακό της Έλλης Παπαδημητρίου στην Πινακοθήκη Γκίκα

Η Έλλη Παπαδημητρίου, μαχητική διανοούμενη παθιασμένη γυναίκα, ποιήτρια, συγγραφέας, φωτογράφος, γεννήθηκε το 1906 στη Σμύρνη και μεγάλωσε στην Αθήνα. Ήταν ενεργά παρούσα στις αγωνιστικές δράσεις του καιρού της, αρνήθηκε το μονόδρομο του γυναικείου προορισμού και πορεύτηκε ως μια φεμινίστρια υπεράνω φεμινισμού. Μια πρωτοπόρα μορφή μαχητικής διανοούμενης που έζησε διά πυρός και σιδήρου.
Σε μια σημαντική έκθεση στο Μουσείο Μπενάκη, Πινακοθήκη Γκίκα Κριεζώτου 3, και μέχρι τις 7 Ιανουαρίου, «Η αδρή ουσία των πραγμάτων με τον φακό της Έλλης Παπαδημητρίου» μας ξεναγεί μέσα από 60 φωτογραφίες της που τραβήχτηκαν από το 1928 έως αρχές της δεκαετίας του 1950, αδημοσίευτες οι περισσότερες, με την ματιά και την ψυχή της φωτογράφου στα θέματα που κέρδισαν την αφοσίωση της.

Η σχέση της Έλλης Παπαδημητρίου με τη φωτογραφία ξεπηδάει από τον έρωτα για την ζωγραφική. Ως στέλεχος της Επιτροπής Αποκαταστάσεως Προσφύγων (ΕΑΠ) και συνεργάτης του Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών, ακολουθεί το βηματισμό των εκπατρισμένων και των γηγενών στους χερσαίους και παραθαλάσσιους οικισμούς εξοπλισμένη με σύγχρονες μηχανές. Μέσα από το φακό της, αποτυπώνει την παλαιά αλλά και την σύγχρονη Ελλάδα.

Η Έλλη Παπαδημητρίου πέθανε στην Αθήνα το 1993. Είχε σπουδάσει γεωπονική στην Αγγλία. Μετά το 1922 έζησε στην Ελλάδα και αγωνίστηκε για την περίθαλψη των προσφύγων και τη διάσωση του μικρασιατικού πολιτιστικού πλούτου. Συμμετείχε στην ανώνυμη εταιρεία Ελληνικές Τέχνες και χάρη στον ευρύ κύκλο των ενδιαφερόντων της, από την ποίηση και τον λαϊκό πολιτισμό έως τη ζωγραφική, το ρεμπέτικο τραγούδι και το θέατρο, συνδέθηκε στενά με προσωπικότητες της εποχής όπως οι Φώτης Κόντογλου, Άγγελος Σικελιανός, Οκτάβιος Μερλιέ, Κάρολος Κουν, Σωτήρης Σπαθάρης, Γιάννης Τσαρούχης, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Γεράσιμος Στέρης, Τζούλιο Καΐμη, Νίκος Εγγονόπουλος και Κλάους Φρισλάντερ. Ενταγμένη στην Αριστερά, έλαβε μέρος στον αντιφασιστικό αγώνα της Μέσης Ανατολής (1941-1945). Εκτός από την ποιητική και θεατρική της παραγωγή, κορυφαίο έργο της θεωρείται ο Κοινός λόγος.

Η βιογράφος της ιστορικός Ιωάννα Πετροπούλου στο βιβλίο ΕΛΛΗ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ: ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΟΥ 20ού ΑΙΩΝΑ, των εκδόσεων ΕΡΜΗ, γράφει για την Έλλη Παπαδημητρίου “Το όνομά της έμεινε στην ιστορία των γραμμάτων ιδίως για τη συλλογή προφορικών μαρτυριών Ο κοινός λόγος. Ωστόσο, διασταυρώθηκε, συνεργάστηκε ή ήρθε σε ρήξη με ανθρώπους που ελάμπρυναν το λογοτεχνικό, πολιτικό και καλλιτεχνικό στερέωμα, όπως βλέπουμε παρακολουθώντας μέσα από τη βιογραφία τις ποικίλες δραστηριότητές της.
Ένας βίος που, σαν τόξο θαυμαστό, γεφυρώνει την αρχή και το τέλος του αιώνα.”

Κείμενο Τζένη Φραγκούλη