Τα αρχαία νομίσματα, είναι μάρτυρες της ιστορίας. Ήταν απαραίτητο μέσο συναλλαγής, δείγμα οικονομικής ισχύος, μάρτυρας των εμπορικών σχέσεων που είχαν αναπτύξει οι διάφοροι τόποι με άλλες περιοχές, αλλά και σημαντικό έργο τέχνης.
Τα νομίσματα ήταν σφραγισμένα κομμάτια μετάλλου με σταθερή αξία/βάρος και για να θεωρηθεί ένα αντικείμενο ως νόμισμα εκτός των άλλων, θα πρέπει να φέρει τυπωμένα πάνω του τα στοιχεία του εκδότη του. Τα παλαιότερα νομίσματα κατασκευάστηκαν για πρώτη φορά στην Λυδία της Μικράς Ασίας στις αρχές του 7ου αι. π.Χ. και ήταν φτιαγμένα από ήλεκτρο (κράμα από χρυσό και ασήμι). H αρχαία ελληνική νομισματική μονάδα ήταν ο λεγόμενος στατήρας (αρχαία ελληνικά: στατήρ, ομόρριζη των λέξεων σταθμίζω και σταθμά).
Η κοπή των νομισμάτων γινόταν σε ειδικά εργαστήρια, τα νομισματοκοπεία, με καθορισμένη από την Πολιτεία την αναλογία βασικών τους μετάλλων, το βάρος, το σχήμα και των απεικονίσεων τους. Η τεχνική βελτιώνεται και κορυφώνεται στην κλασική εποχή, οπότε τα νομίσματα παρουσιάζουν και κανονικότερα σχήματα και τελειότερες παραστάσεις.
Παρά το μικρό μέγεθος τους αποτελούσαν αριστουργήματα μικρογλυπτικής. Το πιο περίφημο απ’όλα ήταν ο χρυσός φιλίππειος που έκοψε ο Φίλιππος το 355 π.Χ..
Στην επιφάνεια τους απεικονίζονταν συνήθως οι προστάτες θεοί των πόλεων με τα σύμβολα τους και τα εμβλήματα των πόλεων, καθώς και το αρχαϊκό αρχικό γράμμα του εθνικού ονόματος της πόλης. Η απεικόνιση του βασιλιά στην Ελλάδα αρχίζει να συνηθίζεται από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Ως πρώτη ύλη χρησιμοποιείται κυρίως το ασήμι, ενώ τα μικρά νομίσματα ήταν από χαλκό και είχαν ονομαστική αξία μεγαλύτερη της υλικής τους αξίας. Στην Ρωμαϊκή εποχή τα ελληνικά νομίσματα κατασκευάζονται από χαλκό ή μπρούντζο, ενώ τα ασημένια νομίσματα σπανίζουν.
Τα πιο διαδεδομένα αρχαιοελληνικά νομίσματα ήταν οι «χελώνες» από την Αίγινα, τα «Ιππάρια» (πουλάρια) από την Κόρινθο και οι «Γλαύκες» (κουκουβάγιες) από την Αθήνα. Στις Ελληνικές αποικίες, όπως στις Συρακούσες και στη Σικελία κόβονταν τοπικά νομίσματα.
Οι πρώτοι που έκοψαν τα δικά τους νομίσματα στον Ελλαδικό χώρο ήταν οι Αιγινήτες, σχεδόν ταυτόχρονα με τους Ευβοείς. Οι Αιγινήτες που από νωρίς στράφηκαν στη θάλασσα και γρήγορα με το στόλο τους αναδείχθηκαν σε μεγάλους εμπόρους της Μεσογείου, γνώρισαν το νέο αυτό μέσο συναλλαγής, το νόμισμα και το 560 π.Χ. έκοψαν τα πρώτα δικά τους αργυρά νομίσματα. Οι Αιγινητικοί στατήρες ζύγιζαν 12,57 γραμμάρια. Από τη μία πλευρά το νόμισμα έφερε την απεικόνιση μιας χελώνας (αρχικά η θαλάσσια και αργότερα η χερσαία) και από την άλλη ένα έγκοιλο τετράγωνο ακανόνιστο στις πρώτες κοπές, που με την πάροδο του χρόνου αποκτά διάφορα σχήματα.
Τους Αιγινήτες ακολούθησαν στην κοπή στατήρων οι κάτοικοι της Νάξου, της Σίφνου, της Κρήτης, της Πελοποννήσου, της Θεσσαλίας, της Φωκίδας, Βοιωτίας, Κέρκυρας και Θράκης. Ήταν παρόμοιου βάρους και τους έλεγαν «αιγινητικούς στατήρες» ή «ευβοϊκούς στατήρες». Αργότερα «αττικό στατήρα» (όταν έκοψε στατήρες η Αθήνα) και «κορινθιακό στατήρα» (όταν έκοψε στατήρες η Κόρινθος).
Οι Κορινθιακοί στατήρες απεικονίζουν στην εμπρόσθια όψη τον Πήγασο, το πτερωτό άλογο που εξημέρωσε ο Βελλεροφόντης (δάμασε τον Πήγασο και σκότωσε τη Χίμαιρα) με τη βοήθεια της Αθηνάς και στην πίσω όψη χαράσσονταν αρχικά ένα έγκοιλο τετράγωνο. Αργότερα εμφανίζεται η κεφαλή της Χαλινίτιδος Αθηνάς. Ο τύπος αυτός, Πήγασος και Αθηνά, θα παραμείνει αμετάβλητος για δύο αιώνες, ως το τέλος του 4ου αιώνα π.Χ. Η Κόρινθος ίδρυσε από τον 8ο π.Χ. αιώνα αποικίες στις Συρακούσες, στην Κέρκυρα, στη Βορειοδυτική Ελλάδα, στη Λευκάδα, στην Αμβρακία, στο Δυρράχιο, στην Απολλωνία κ. α
Οι Αττικοί στατήρες ήταν αργυροί αλλά και χρυσοί του οποίους χρησιμοποίησε και ο Μέγας Αλέξανδρος. Επονομάστηκαν και «αλεξανδρινοί στατήρες» και χρησιμοποιήθηκαν και από τους διαδόχους του Αλέξανδρου. Τα καθαρότερα αρχαιοελληνικά νομίσματα ήταν, από τ’ αργυρά τα αθηναϊκά, με πάνω από 99.5% άργυρο, κι από τα χρυσά οι μακεδονικοί στατήρες.
Κατά το τέλος του 6ου αι. π. Χ. η Κέρκυρα αποκτώντας την ανεξαρτησία της από την Μητρόπολη – Κόρινθο, ίδρυσε δικό της νομισματοκοπείο και έκοψε δικά της νομίσματα, γεγονός που φανερώνει ότι τη συγκεκριμένη στιγμή βρίσκονταν στη μέγιστη οικονομική και εμπορική ακμή.
Οι χρυσοί φιλίππειοι ήταν οι στατήρες που κυκλοφόρησε ο Φίλιππος Β’ της Μακεδονίας, το 355 π.Χ. Απεικόνιζαν τον θεό Απόλλωνα από την μια πλευρά και ένα άρμα με δύο ίππους από την άλλη. Μετά τον θάνατο του Φιλίππου και την διαδοχή του από τον Μέγα Αλέξανδρο, οι φιλίππειοι άρχισαν να καλούνται ανεπίσημα και Αλέξανδροι, ο Απόλλωνας είχε την μορφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ήταν ιδιαίτερα δημοφιλή νομίσματα σε όλη την Μεσόγειο αλλά και τη βόρεια Ευρώπη. Οι χρυσοί στατήρες των Γαλατών αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα των πολλών απομιμήσεων, που ακολούθησαν το σχέδιο των φιλίππειων.
