Το Μοναστήρι της Ρίλα, το Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη της Ρίλα, ιδρύθηκε τον 10ο αιώνα. Πήρε το όνομά του από τον ιδρυτή του, τον ερημίτη Ιβάν της Ρίλα (876 – 946 μ.Χ.), κατά την περίοδο του Τσάρου Πέτρου Α’. Στεγάζει περίπου 60 μοναχούς και είναι το πιο φημισμένο Μοναστήρι της Ανατολικής Ορθόδοξης στη Βουλγαρία αλλά και από τα πιο σημαντικά ιστορικά και αρχιτεκτονικά μνημεία της νότιας Ευρώπης.
Η ασκητική κατοικία του ερημίτη και ο τάφος του έγιναν ιερός χώρος και τα λείψανά του φυλάσσονται στη μονή. Ο χώρος μετατράπηκε σε μοναστικό συγκρότημα που έπαιξε και παίζει σημαντικό ρόλο στην πνευματική και κοινωνική ζωή της μεσαιωνικής και της σύγχρονης Βουλγαρίας, ενώ ήταν γνωστό και ως κρησφύγετο Βούλγαρων επαναστατώνΑποτέλεσε θύλακα του Βουλγαρικού πολιτισμού και γλώσσας κατά την περίοδο της ξένης κυριαρχίας και απεικονίζεται στην πίσω όψη του χαρτονομίσματος του 1λεβ, που εκδόθηκε το 1999.
Καταστράφηκε από φωτιά στις αρχές του 19ου αιώνα, κατά την εποχή της Βουλγαρικής Εθνικής Αναγέννησης και ανοικοδομήθηκε και πάλι μεταξύ 1834 και 1862 με χρήματα εύπορων πολιτών της χώρας, υπό το διάσημο αρχιτέκτονα Αλέξι Ρίλετς. Ολόκληρο το συγκρότημα καταλαμβάνει έκταση 8.800 m² και έχει ορθογώνιο σχήμα, στο κέντρο της εσωτερικής αυλής (3.200 m²), όπου βρίσκεται ο πύργος και η κύρια εκκλησία, η οποία έχει πέντε τρούλους, τρεις βωμούς και δύο πλαϊνά παρεκκλήσια. Ένα από τα πιο πολύτιμα αντικείμενα είναι το επίχρυσο τέμπλο, γνωστό για την ξυλογλυπτική του. Η εκκλησία φιλοξενεί επίσης πολλές πολύτιμες εικόνες, που χρονολογούνται από τον 14ο έως τον 19ο αιώνα. Οι πύλες στην αυλή έχουν επιρροή από τον Mamluk με τη ριγέ ζωγραφική και τους τρούλους, οι οποίοι έγιναν πιο δημοφιλείς στην Οθωμανική Αυτοκρατορία μετά την κατάκτηση της Αιγύπτου.
Το τετραώροφο (χωρίς να υπολογίζεται το υπόγειο) οικιστικό τμήμα του συγκροτήματος αποτελείται από 300 θαλάμους, τέσσερα παρεκκλήσια, ένα δωμάτιο ηγούμενου, κουζίνα (γνωστή για τα ασυνήθιστα μεγάλα αγγεία), μια βιβλιοθήκη που στεγάζει 250 χειρόγραφα και 9.000 παλιά έντυπα, και δωμάτιο δωρητή. Το εξωτερικό του συγκροτήματος, με ψηλούς τοίχους από πέτρα και μικρά παράθυρα, μοιάζει με φρούριο περισσότερο παρά με μοναστήρι.
Τα κέρατα που κρέμονται στην είσοδο, συμβολίζουν την σκληρότητα της μοναστικής ζωής.
Το μουσείο της Μονής Ρίλα είναι ιδιαίτερα γνωστό για τον ξύλινο σταυρό του Ραφαήλ, ο οποίος χρειάστηκε 12 χρόνια για να τον ολοκληρώσει. Το Μοναστήρι βρίσκεται στα νοτιοδυτικά Όρη Ρίλα, μέσα και θεωρείται από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της Βουλγαρικής αρχιτεκτονικής Αναγέννησης (18ος-19ος αιώνας). Το 1983 χαρακτηρίστηκε από την UNESCO ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
