Η Αγιάσος Μυτιλήνης και η περίφημη Βασιλόπιτα της!

Την Αγιάσο την ερωτεύτηκα με την πρώτη ματιά. Το χωριό (χρονολογείται από τον 12ο αιώνα μ. Χ.) που έχει ανακηρυχθεί παραδοσιακός οικισμός, είναι χτισμένο στα 460 μέτρα υψόμετρο, 27 χιλιόμετρα από την πόλη της Μυτιλήνης και η οικιστική αρχιτεκτονική του διατηρεί αναλλοίωτη την ατμόσφαιρα του παρελθόντος του. Θαυμάζουμε τα ανοίγματα και τις μπαλκονάτες προεξοχές στην πρόσοψη πολλών σπιτιών, τα περίφημα σαχνισίνια, τα πετρόκτιστα σπίτια με τα έντονα χώματα σε παράθυρα και πόρτες (που συμπληρώνουν τα τραπεζοκαθίσματα των μαγαζιών και των καφέ) και τα πολλά καλντερίμια (ντουσιμέδες) που όλα καταλήγουν στην κεντρική πλατεία του χωριού.

Η Αγιάσος που αναδείχτηκε σε μεγάλο βιοτεχνικό – αγροτικό κέντρο με σημαντική οικονομική ακμή και συμμετοχή σε εμπορικά δίκτυα της Λέσβου με πόλεις της απέναντι Μικράς Ασίας όπως την Σμύρνη, την Κωνσταντινούπολη και άλλες, έχει φύση που αποτελεί έναν απ’ τους πιο σημαντικούς προστατευόμενους δασικούς πλούτους του νησιού και συγκαταλέγεται στο δίκτυο Natura 2000. Η βλάστηση της περιοχής αποτελείται από εκτεταμένα δάση τραχείας πεύκης (pinus brutia), ενώ στις νότιες παρυφές του χωριού, ξεκινάει ο περίφημος καστανιώνας της Αγιάσου αποτελούμενος από την κοινή castanea sativa.

 Στην Αγιάσο βρίσκεται το πανέμορφο Μοναστήρι της Παναγίας της Αγιάσου, το οποίο είναι γνωστό κυρίως για τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας, «Μήτηρ Θεού Αγία Σιών» η όποια έχει φιλοτεχνηθεί από τον Ευαγγελιστή Λουκά με μαστίχα και κερί και την οποία έφερε από τα Ιεροσόλυμα επί Εικονομαχίας ο ιερομόναχος Αγάθων ο Εφέσιος. Το Μοναστήρι χτίστηκε το 1815 στο ύψωμα που βρισκόταν τα οστά του Αγάθωνα και είναι ο τρίτος στη σειρά ναός μετά τις καταστροφές των προηγούμενων. Είναι τρίκλιτη βασιλική, με τρεις Άγιες Τράπεζες μαρμάρινο τέμπλο των αρχών του 19ου αιώνα και τοιχογραφίες του αξιόλογης τέχνης. Ειδικοί τεχνίτες δούλευαν για χρόνια την εντυπωσιακή διακόσμηση του ναού, την κατασκευή του τέμπλου, του θρόνου και του άμβωνα. Τα αφιερώματα των πιστών, οι βυζαντινές και μεταβυζαντινές εικόνες που κοσμούν το ναό, αποτελούν ένα θησαυρό αμύθητης αξίας. Η εικόνα της Παναγίας, είναι ένα εξαίρετο έργο βυζαντινής τέχνης και έχει αναγνωριστεί με νόμο ως ιερό προσκύνημα!

Ο Άγγλος περιηγητής Ρίτσαρντ Πίκοκ επισκέπτεται τη Μυτιλήνη το 1739 και γράφει για την Αγιάσο: “Στα νοτιοδυτικά, πάνω στα βουνά είναι ένα μεγάλο χωριό πολύ πλούσιο, που λέγεται Αγιάσος, που παράγει λάδι και ρετσίνι για τον στόλο του Σουλτάνου”.

Δεν μπορούμε να μην αναφέρουμε και τον Παναγιώτη, στο κέντρο του παραδοσιακού οικισμού της Αγιάσου, που φτιάχνει το μερακλίδικο τουλουμοτύρι που βρίσκει κανείς σπάνια πια και αξίζει να δοκιμάσετε αν βρεθείτε στο χωριό! Το τουλουμοτύρι ωριμάζει μέσα σε τουλούμι, δηλαδή αναποδογυρισμένο τομάρι ζώου. Tulum ονομάζεται στα τουρκικά το τομάρι και αυτός ο τρόπος παρασκευής τυριού προέρχεται από την Μικρά Ασία. Το τομάρι που έχει τις τρίχες προς τα μέσα παραγεμίζεται εδώ στη Μυτιλήνη με κομμάτια φέτας που ανακατεύονται με πρόβειο και κατσικίσιο γάλα και κλείνονται στον ασκό. Ωριμάζει σε δροσερό μέρος για 3 έως 4 μήνες. Πληροφορίες λένε ότι είναι τυρί άρχοντας!

Η Αγιάσος όμως ξεχωρίζει για έναν ακόμα λόγο. Την ξεχωριστή και μοναδική βαισλόπιτά της, η προέλευση της οποίας χάνεται στην ιστορία. Η Βασιλόπιτα Αγιάσου διαφέρει γιατί αποτελείται από διαδοχικές στρώσεις  φύλλου, ενώ στην γέμιση, εκτός από τους ξηρούς καρπούς, περιέχει και μυζήθρα! Η συνταγή ακολουθεί.

Η ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΟΥ

Υλικά: (για 12-15 μερίδες)
Για το φύλλο:
2 και 1/2 του φλιτζανιού νερό
2 κουτ. σουπ. μαραθόσπορους
8-10 φλιτζ. τσαγ .αλεύρι για όλες τις χρήσεις
2 κουτ. γλυκ. μπέικιν πάουντερ
½ κουτ. γλυκ. αλάτι
1 κουτ. γλυκ. ζάχαρη
2/3 του φλιτζ. τσαγ έξτρα παρθένο ελαιόλαδο
1 και ½ του φλιτζ. τσαγ. βούτυρο, λιωμένο

Για τη γέμιση:
3 φλιτζ. τσαγ. τριμμένη μυζήθρα γλυκιά και 1 φλιτζ. τσαγ .τριμμένο κεφαλοτύρι
½ κουτ. γλυκ. φρέσκια ή ξηρή, ξεφλουδισμένη και τριμμένη πιπερόριζα
½ κουτ. γλυκ. γαρίφαλα, τριμμένα
½ κουτ. γλυκ. κανέλα, τριμμένη
½ κουτ. γλυκ. μοσχοκάρυδο, τριμμένο
½ κουτ. γλυκ. μπαχάρι, τριμμένο
1 νόμισμα τυλιγμένο σε αλουμινόχαρτο, για να μπει μέσα στην πίτα, για γούρι

Για το γαρνίρισμα:
1 μεγάλο αυγό, ελαφρά χτυπημένο
1 φλιτζάνι σουσάμι

Εκτέλεση:

1.Φτιάχνετε τη ζύμη: Σε μια μικρή κατσαρόλα βράζετε το νερό με τους σπόρους του μάραθου, ύστερα χαμηλώνετε τη φωτιά και αφήνετε να σιγοβράσουν, για 5 λεπτά. Παίρνετε το κατσαρολάκι από τη φωτιά, αφήνετε τους σπόρους να μουλιάσουν, για άλλα 5 λεπτά, και στραγγίζετε το νερό σε ένα μπολ και το αφήνετε να κρυώσει.

2.Βάζετε 8 φλιτζάνια από το αλεύρι σε μια λεκάνη και κάνετε μια λακκούβα στο κέντρο. Ανακατεύετε το μπέικιν πάουντερ, το αλάτι και τη ζάχαρη μέσα στο βρασμένο νερό και χύνετε το μείγμα στη λακκούβα. Προσθέτετε το ελαιόλαδο. Χρησιμοποιώντας μια ξύλινη κουτάλα ανακατεύετε το υγρό και το αλεύρι, προσθέτοντας επιπλέον αλεύρι, αν χρειάζεται, για να γίνει μια μαλακή, εύκαμπτη αλλά λεία ζύμη. Σκεπάζετε τη ζύμη και την αφήνετε να ξεκουραστεί, για 1 ώρα.

3.Στο μεταξύ ετοιμάζετε τη γέμιση: Ρίχνετε τα τυριά και τα μπαχαρικά σε ένα μέτριο μπολ και τα ανακατεύετε καλά.

4.Κόβετε 2 κομμάτια ζύμης ελαφρά μικρότερα από το μέγεθος της γροθιάς σας και τους δίνετε το σχήμα μπάλας. Χωρίζετε την υπόλοιπη ζύμη σε 12 ίσες μπάλες. Βουτυρώνετε τη βάση και τα πλευρά ενός βαθιού, στρογγυλού και μεγάλου ταψιού και προθερμαίνετε το φούρνο στους 180° Κ.

5.Σε μια ελαφρά αλευρωμένη επιφάνεια ανοίγετε την πρώτη από τις 2 μεγαλύτερες μπάλες σε κύκλο μεγαλύτερο από το ταψί και τον τοποθετείτε στο βουτυρωμένο ταψί, έτσι ώστε οι άκρες του να κρέμονται έξω από το ταψί, 5 εκ. περίπου. Αλείφετε το φύλλο με άφθονο λιωμένο βούτυρο και σκορπάτε επάνω ‘/3 του φλιτζανιού γέμιση. Ανοίγετε τις 12 μικρότερες μπάλες ζύμης, τη μια μετά την άλλη σε κύκλους ίσους με το ταψί. Στρώνετε τα φύλλα, ένα κάθε φορά, αλείφοντας τα με άφθονο λιωμένο βούτυρο και μοιράζετε ‘/3 του φλιτζανιού γέμιση σε κάθε φύλλο. Η τελευταία στρώση θα πρέπει να είναι χοντρό φύλλο.

6.Φέρνετε την άκρη του φύλλου της βάσης επάνω από την τελευταία στρώση για να κλείσετε τις πλευρές. Αλείφετε την περιφέρεια με άφθονο λιωμένο βούτυρο. Ανοίγετε τη δεύτερη από τις 2 μεγαλύτερες μπάλες σε έναν κύκλο λίγο μικρότερο, βάζετε αυτό το φύλλο προσεκτικά επάνω από το τελευταίο φύλλο και το πιέζετε προς το χείλος του ταψιού, ώστε το φύλλο που προεξέχει να σταθεί όρθιο στα τοιχώματα του ταψιού.

7.Πιέζετε απαλά όλη την πίτα προς τα κάτω με τις παλάμες σας. Αλείφετε αυτό το τελευταίο φύλλο με το αυγό και το πασπαλίζετε με το σουσάμι. Ψήνετε τη βασιλόπιτα, ώσπου να ροδίσει και να ψηθεί όλη καλά, για 2 ώρες περίπου. Η πίτα πρέπει να ψηθεί αργά στους 180 βαθμούς, έτσι μόνο θα εξασφαλιστεί ένα σωστό ψήσιμο. Βγάζετε την πίτα από το φούρνο, την αφήνετε να κρυώσει τελείως στο ταψί και σερβίρετε.

tips: το χαρακτηριστικό της γέμισης είναι ο αρμονικός συνδυασμός του γλυκού και αλμυρού. Η Βασιλόπιτα θέλει  2-3 ημέρες για να στραγγίξει και να αποδώσει όλα της τα αρώματα και τις γεύσεις! Oι ενδιαμέσες στρώσεις είναι πολύ λεπτά φύλλα (θέλει υπομονή και κόπο) ενώ η κάτω και η πάνω είναι από πιο χοντρό φύλλο. Όσο περισσότερα είναι τα ενδιάμεσα φύλλα τόσο πιο επιτυχημένη είναι βασιλόπιτα (συνήθως είναι πάνω από 30 φύλλα).

Το link από το οποίο πήραμε την συνταγή: https://www.lesvosnews.net/articles/news-categories/geyseis/h-paradosiaki-syntagi-gia-tin-basilopita-agiasoy-mia-diaforetiki

Κείμενο και φωτογραφίες Τζένη Φραγκούλη