Η εντυπωσιακή ιστορία της οικογένειας Σερπιέρη, τα Μεταλλεία Λαυρίου και η περίφημη Συλλογή

Ο Ιωάννης Βαπτιστής Σερπιέρης γεννήθηκε στο Ρίμινι το 1832 και πέθανε στην Αθήνα το 1897 και ήταν ο Ιταλός επιχειρηματίας, από τους πρώτους επιχειρηματίες που ασχολήθηκαν με τη μεταλλευτική στη νεότερη Ελλάδα. Ο πατέρας του, Enrico Serpièri ήταν πολιτικός και είχε ασχοληθεί και ο ίδιος με μεταλλευτικές επιχειρήσεις. Το 1862 παρήγαγε το 56% από το σύνολο του μολύβδου που έβγαινε από τη Σαρδηνία.

Ο Ιωάννης Βαπτιστής Σερπιέρης  ασχολήθηκε και ο ίδιος όπως ο πατέρας του με την πολιτική, αναγκάστηκε σε εκούσια εξορία και βρέθηκε στη Μασσαλία  όπου παντρεύτηκε την Clemence Leboyl.

O νεαρός μεταλλειολόγος Α. Κορδέλλας, το 1863 πείθει τον Ιταλό μεταλλειολόγο Giovanni Battista Serpièri, τον Ιωάννη Βαπτιστή Σερπιέρη,  να αξιοποιήσει τα αργυρομολυβδούχα μεταλλεύματα του Λαυρίου, την  μεταλλευτική συστηματική και εντατική εκμετάλλευση του οποίου ξεκίνησαν οι αρχαίοι Έλληνες από πριν το 3.000π.Χ..

Μέχρι την αρχή της ενασχόλησης του Ιωάννη Βαπτιστή Σερπιέρη με τα μεταλλεύματα του Λαυρίου, και μετά την κλασική αρχαιότητα, μεσολάβησαν αιώνες σιωπής για τα μεταλλεία, καθώς κάθε σοβαρή μεταλλουργική δραστηριότητα είχε διακοπεί.

Η οικογένεια του Ιωάννη Βαπτιστή Σερπιέρη εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Ελλάδα. Το κτίριο της Αγροτικής τράπεζας απέναντι από την Ακαδημία Αθηνών ήταν το σπίτι του.
Το 1863 αγοράζει από τη Μονή Πεντέλης και την κοινότητα Κερατέας, κτήματα συνολικής έκτασης 10.791 στρεμμάτων και το 1864 ιδρύει  Ιταλογαλλική εταιρεία, η οποία αναλαμβάνει την εκμετάλλευση των αρχαίων σκωρίων και την εξαγωγή αργυρούχου μόλυβδου. Αναβιώνει τα Μεταλλεία Λαυρίου και το 1865 λειτουργούν πλήρες εργοστάσιο με 18 κάμινους, μηχανουργείο και σιδηρόδρομο. Πρόκειται για την σημαντικότερη βιομηχανία στην Ελλάδα εκείνη την εποχή και μέχρι το 1867, απασχολεί 1.200 εργάτες, τεράστιο αριθμό για τα μεγέθη της απασχόλησης σε εθνικό επίπεδο.

Η εταιρεία του λειτουργεί ανενόχλητη έως το 1873, όταν με το Λαυρεωτικό ζήτημα, εξαγοράζεται από την Τράπεζα Κωνσταντινουπόλεως με κύριο μέτοχο τον Ανδρέα Συγγρό και δημιουργεί την Ε.Ε.Μ.Λ. Ελληνική Εταιρεία Μεταλλείων Λαυρίου, ενώ το 1875 ιδρύει μια ακόμα εταιρεία. Με τις εταιρείες του δραστηριοποιείται επίσης στα Μεταλλεία Σερίφου και Σίφνου, Μήλου, Αντιπάρου, Κύθνου ενώ δραστηριοποιήθηκε και στο φωταέριο («Ελληνική Εταιρία Αεριόφωτος Αθηνών»).

Ο Σερπιέρης στην περιοχή του Λαυρίου, ασκούσε καταλυτικό  έλεγχο στην καθημερινότητα των κατοίκων που ως επί το πλείστον επρόκειτο περί εσωτερικών μεταναστών που είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή για να εργαστούν στα ορυχεία. Είχε την φήμη ότι ήταν σκληρός απέναντι στους εργάτες και τους μεταλλωρύχους, ενώ για τις συνθήκες εργασίας που επικρατούσαν στα ορυχεία, αποτέλεσμα των οποίων ήταν συχνά εργατικά ατυχήματα και παρουσίαση ασθενειών στους εργάτες, έχει κατακριθεί από πολιτικούς και παρατηρητές της εποχής καθώς από ιστορικούς. Επίσης περιηγητές της εποχής κάνουν αναφορά στην οικολογική μόλυνση  που προκαλούσαν τα μεταλλεία στην ευρύτερη περιοχή.

Ο Ιωάννης Βαπτιστής πέθανε το 1897 και κηδεύθηκε στο Πρώτο Νεκροταφείο Αθηνών, όπου και σήμερα βρίσκεται το ταφικό μνημείο της οικογένειάς του. Στην κεντρική πλατεία του Λαυρίου υπάρχει επιβλητικό άγαλμα του Ιωάννη Βαπτιστή Σερπιέρη, ενώ το ορυκτό του Λαυρίου Σερπιερίτης, ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του Σερπιέρη.

Απόγονοι

Απόγονος και κληρονόμος του Ιωάννη Βαπτιστή Σερπιέρη και της Κλημεντίας (Clemence Leboyl) ήταν ο Φερνάνδος Σερπιέρης, ενώ δισέγγονος του ήταν ο πρωταθλητής ιππασίας Φρέντυ Σερπιέρης.

Ο Φερνάνδος Σερπιέρης (απεβίωσε 15 Νοεμβρίου 1927) επιχειρηματίας – βιομήχανος, δραστηριοποιήθηκε στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ου αιώνα. Ο Φερνάνδος συνέχισε την δραστηριότητα του πατέρα του Ιωάννη Βαπτιστή Σερπιέρη σε μεταλλευτικές και μεταλλουργικές δραστηριότητες στο Λαύριο. Ίδρυσε το 1924 τον Σύνδεσμο των Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων και εξελέγη Πρόεδρός του. Διετέλεσε μέλος του Δ. Σ της Αγροτικής Τραπέζης, Πρόεδρος της Εταιρείας Σιδηροδρόμων και μέλος της Μεγ. Στοάς της Ελλάδος. Ήταν πρόεδρος της Επιτροπείας Αθλητικών Παιδειών στους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896.

Σύζυγός του Φερνάνδου Σερπιέρη ήταν η Λαυρία Παχύ, κόρη του επιχειρηματία Γεωργίου Παχύ. Απόγονος του ο Τζόνι Σερπιέρης (Ιωάννης Βαπτιστής Σερπιέρης, πήρε το όνομα του παππού του). Εγγονός του ήταν ο Φρέντυ Σερπιέρης (Φερνάρδος Ι. Σεπριέρης, πήρε το όνομα του παππού του).

Ο Φρέντυ (Φερνάνδος Παύλος) Σερπιέρης (28 Απριλίου 1938 – 20 Απριλίου 2016) ήταν Έλληνας αθλητής και επιχειρηματίας και ήταν γιος του Τζόνι Σερπιέρη και της Ντιντί Βλαστού. Η μητέρα του καταγόταν από παλιά οικογένεια της Χίου.

Σπούδασε οικονομικές επιστήμες στη Γενεύη. Ως αθλητής της ιππασίας αναδείχθηκε πρωταθλητής Ελλάδος και Βαλκανιονίκης. Υπήρξε πρόεδρος της επιτροπής ιππασίας που υπαγόταν στο ΣΕΓΑΣ καθώς και πρώτος Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ιππασίας. Διετέλεσε α΄ Αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Ιππασίας, μέλος, αντιπρόεδρος & πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του Ελληνικού Ιππικού Ομίλου, ταμίας και πρόεδρος του ΣΕΓΑΣ, πρόεδρος της Νέας Αθλητικής Κίνησης (1984 – 1989) κ.α.

Κατοικούσε στην Αθήνα. Είχε αποκτήσει έναν γιο, τον Τζόνι Σερπιέρη, πρωταθλητή ιππασίας, και με την τραγουδίστρια Μαρινέλλα μια κόρη, τη Τζωρτίνα (Γεωργία – Χριστίνα) Σερπιέρη.

Η μητέρα του Φρέντυ Σερπιέρη, Ιουλία Βλαστού (πιο γνωστή σαν Diddie Vlasto – Ντιντί Βλαστού, Πηνελόπη-Ιουλία Βλαστού και μετά το γάμο της Πηνελόπη-Ιουλία Σερπιέρη), γεννήθηκε στη Μασσαλία 8 Απριλίου 1903 από Έλληνες γονείς τον Μιχαήλ Βλαστό και τη Ρεγγίνα Λιδωρίκη. Ο πατέρας της ήταν από τη Χίο και καταγόταν από την Κωνσταντινούπολη. Σπούδασε στη Γαλλία, δούλεψε στον εμπορικό οίκο Ράλλη και εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Μασσαλία. Ο Μιχαήλ ήταν  συλλέκτης αρχαίων έργων τέχνης που μετά τον θάνατο του τα δώρισε στο αρχαιολογικό μουσείο της Αθήνας.

Η Ντιντί Βλαστού ήταν αθλήτρια της αντισφαίρισης πρωταθλήτρια Γαλλίας και Ολυμπιονίκης το 1924. Παντρεύτηκε το 1927 τον  Τζόνι Σερπιέρη, γιό του Φερνάνδου Σερπιέρη και της Λαυρίας Παχύ. Εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα και έκαναν τρία παιδιά: την Πατρίτσια-Λαυρία συζ. Παπαδημητρίου, την Σαβίνα Ι. Σερπιέρη και τον Φρέντυ Σερπιέρη.

Ασχολήθηκε με το τένις από μικρή ηλικία, η μητέρα της Ρεγγίνα ήταν από τα πρώτα μέλη του Ο.Α.Α. και αθλήτρια της αντισφαίρισης, 20 χρονών το 1923 κατέκτησε το Τουρνουά της Νις, ήταν μέλος της Εθνικής Γαλλικής ομάδας. Στους Ολυμπιακούς αγώνες του 1924 στο Παρίσι ήταν δεύτερη και αργυρή Ολυμπιονίκης στο απλό γυναικών.

Συμμετείχε σε όλα τα μεγάλα τουρνουά της εποχής Ρολάν Γκαρός, Γουίμπλεντον και Open Μελβούρνης. Στο διπλό γυναικών του Ρολάν Γκαρός ήταν νικήτρια το 1923, 1925, και 1926 και στο απλό γυναικών το 1923. Στο ίδιο τουρνουά φιναλίστ στο μεικτό διπλό το 1925. Στο Γουίμπλετον καλύτερη παρουσία της ήταν στα ημιτελικά το 1926, σταμάτησε το τένις το 1931 ενώ ήταν αθλήτρια του Ο.Α. Αθηνών.

Έχει τιμηθεί με το βραβείο της Λεγεώνας της τιμής, τα αθλητικά της ρούχα έχουν δωριστεί και εκτίθενται στο μουσείο του Ρολάν Γκαρός.

Η Ντιντί Βλαστού – Σερπιέρη πέθανε στη Λωζάνη 2 Φεβρουαρίου 1985.  

H Συλλογή Σερπιέρη

Συλλογή Σερπιέρη δώρισε  στο Σύλλογο των Αθηναίων η κ. Σαμπίνα Στάικου-Σερπιέρη, σύζυγος του Φερνάνδου (Φρέντυ) Σερπιέρη (1938-2016). Η Συλλογή χρονολογείται από τις αρχές του 19ου αι. και περιλαμβάνει πλούσιο αρχειακό και φωτογραφικό υλικό, έργα τέχνης, οικογενειακά κειμήλια κ.α.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το αρχείο του Ιωάννη Βαπτιστή Σερπιέρη (1832-1897) και του Φερνάνδου Σερπιέρη (1858-1926) που αφορά στα μεταλλεία του Λαυρίου, τα αντικείμενα και την οικοσκευή που προέρχονται από τον Πύργο της Βασιλίσσης, τα φωτογραφικά λευκώματα και τα πορτραίτα των μελών της οικογένειας όπως επίσης και οι τιμητικές διακρίσεις της Ντιντί Βλαστού – Σερπιέρη στην αντισφαίριση, μεταξύ των οποίων το ασημένιο ολυμπιακό μετάλλιο που κατέκτησε το 1924.

Κείμενα Τζένη Φραγκούλη

Πηγές: www.ltcp.ntua.gr, www.syllogostonathinaion.gr, el.wikipedia.org