Στα business meetings, ως στελέχη των επιχειρήσεων, οι ψυχολόγοι αποχωρούν και την θέση τους παίρνουν οι φιλόσοφοι. O Chief Philosophy Officer, CPO έρχεται για να μείνει σε μια νέα συνθήκη στο εταιρικό περιβάλλον, εκεί όπου μοιάζει να εγκαταλείπεται ο κόσμος της πληροφορίας προς χάριν του κόσμου της γνώσης. Η έλλειψη κατανόησης και σοφίας στην κοινωνία της τεχνολογίας, της ψηφιακής επανάστασης στον υπο διαμόρφωση κόσμο των αλγορίθμων (AGI – Artificial General Intelligence), είναι ξεκάθαρο πια ότι ενέχει κινδύνους, καθώς εγκαταλείπεται σταδιακά η σχέση με την ανθρώπινη φύση μας.
Το ότι η φιλοσοφία βοηθά τις επιχειρήσεις να βλέπουν τα πράγματα διαφορετικά δεν είναι καθόλου νέα πραγματικότητα. Οι CPO άρχισαν να εμφανίζονται σε ορισμένες εταιρείες της Sillicon Valley πριν από μερικά χρόνια. Το ενδιαφέρον της Silicon Valley για τη φιλοσοφία εντοπίζεται στο πρόγραμμα Symbolic Systems ή «Symsys», το οποίο ξεκίνησε το 1986 από το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ. Το πρόγραμμα σχεδιάστηκε για να εκπαιδεύσει την επόμενη γενιά ηγετών τεχνολογίας και ανέλυε την επικοινωνία μεταξύ υπολογιστών και ανθρώπων μέσω της νευροεπιστήμης, των σύγχρονων φιλοσόφων, της ψυχολογίας και της λογικής. Η Marissa Mayer, πρώην διευθύνουσα σύμβουλος της Yahoo, ο Reid Hoffman, συνιδρυτής του LinkedIn και ο Mike Krieger, συνιδρυτής του Instagram, είναι απόφοιτοι αυτού του μαθήματος. Ένας εκπληκτικός αριθμός κορυφαίων CEOs πια έχουν σπουδάσει φιλοσοφία, συμπεριλαμβανομένου του συνιδρυτή του Flickr και CEO του Slack, Stewart Butterfield (ο οποίος έχει πτυχίο Bachelor και Master στο αντικείμενο).
Σε ποιον πρέπει να απευθυνθεί ο επιχειρηματίας σε περιόδους κρίσης; Στον δικηγόρο, στον ψυχολόγο, στον οικονομολόγο ή μήπως πιο σωστά στον φιλόσοφο;
Η πανδημία έχει εγείρει θεμελιώδη πολιτικά, ηθικά και υπαρξιακά ερωτήματα για τον κόσμο μας και οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν νέες και μεγάλες προκλήσεις σε ένα περιβάλλον με απειλές παγκόσμιας κλίμακας, συνειδητοποιώντας με ζημιογόνο συχνά τρόπο ότι γνώση δεν είναι κατανόηση.
Η φιλοσοφία έχει συμβάλλει και στο παρελθόν στην αντιμετώπιση καταστάσεων απειλιτικών για την ανθρωπότητα. Όπως αναφέρει η Βάσω Κιντή Καθηγήτρια Φιλοσοφίας της Επιστήμης και Αναλυτικής Φιλοσοφίας στο τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, οι διανοητές που συγκρότησαν το κίνημα του λογικού θετικισμού είχαν, τουλάχιστον ορισμένοι εξ αυτών, ιδιαίτερα όσοι συνδέονταν με σοσιαλιστικά κινήματα της εποχής (βλ. Neurath), και έναν πολιτικό στόχο, να αντιταχθούν τότε και να πολεμήσουν και στο χώρο των ιδεών το φασιστικό κίνημα που προήλαυνε στην Κεντρική Ευρώπη κατά τον μεσοπόλεμο και το οποίο χρησιμοποιούσε ένα στομφώδη, σκοτεινό και αχαλίνωτο ιδεολογικό λόγο που απειλούσε ανθρώπους, αξίες και λογική.
Σε έναν επιχειρηματικό κόσμο που γίνεται όλο και πιο περίπλοκος, η φιλοσοφία μπορεί να προσφέρει περισσότερο από ποτέ σκοπό και καθοδήγηση αντιμετωπίζοντας θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με το νόημα στα πλάνα και στους στόχους, εξετάζοντας βασικά θέματα όπως το “πώς θέλουμε να ζούμε μαζί” και το “πώς να συμπεριφερόμαστε στους άλλους”, καθώς ασχολείται με ζητήματα που αφορούν την πολιτική, την κοινωνική δομή, τη λογική σκέψη, το νόημα/σημασιολογία, την ηθική, την αληθινή φύση της ύπαρξης κλπ.
«Το ότι μπορούμε, δεν σημαίνει ότι πρέπει» είναι το νέο μότο.
Ο ρόλος του CPO που είναι ένας συνδυασμός life-coach και συμβούλου στρατηγικής, μπορεί να βοηθά να αντιμετωπιστούν με επιτυχία (και κέρδος) αυτά τα θεμελιώδη ερωτήματα, με τα ζητήματα ηθικής των αποφάσεων και να λειτουργήσει ως καταλύτης για μια «καλή» ηγεσία, βοηθώντας διευθυντές και επιχειρηματίες να ξεφύγουν από τα στενά πλαίσια της σκέψης τους και να δουν τη μεγαλύτερη εικόνα.
Η επίτευξη αυστηρών στόχων με μεγάλο κέρδος υπό το καθεστώς πίεσης χρόνου, με στόχο τους ανταγωνιστές, παραμερίζεται και δίνει χώρο σε άλλες έννοιες με τις οποίες ασχολείται η φιλοσοφία όπως το νόημα της ζωής. Βασικό κίνητρο των επιχειρήσεων πάντα, το πως θα ικανοποιήσουν τους πελάτες τους. Όμως ο στόχος αυτός είναι πια γεμάτος αντιφάσεις και πολυπλοκότητες και η φιλοσοφία καλείται να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να καταλάβουν και να βρουν τι ζητούν πια οι άνθρωποι και να στοχεύσουν ανάλογα.
Η παραδοσιακή σύγχρονη σκέψη διαχείρισης, με επίκεντρο την οικονομία και την ψυχολογία, δεν παρέχει πλέον όλες τις απαντήσεις. Η ψυχολογία δεν είναι πια αρκετή καθώς η επιχειρηματική ή εργασιακή ψυχολογία, με βάση τις θεωρίες της ψυχολογίας και του marketing έχει τους περιορισμούς της. Και οι άνθρωποι μοιάζουν να ασχολούνται με τα μεγάλα ζητήματα της ζωής περισσότερο από ποτέ. Τα υπαρξιακά αυτά ερωτήματα απαντώνται κυρίως από την φιλοσοφία και η εποχή που ζούμε έχει ανεβάσει τους προβληματισμούς σε αυτό ακριβώς το επίπεδο.
Η φιλοσοφία δίνει στους ανθρώπους την ευκαιρία να βγουν από τον ρόλο τους, τα μικροσυμφέροντα τους και να αναρωτηθούν την σχέση και την δράση τους με αυτό καθαυτό το νόημα της ζωής. Το “πως θέλω να ζήσω την ζωή μου” είναι η ερώτηση που οδηγεί στην υπέρβαση και δείχνει να αποτελεί πια θέμα επιβίωσης. Σύμφωνα με τη McKinsey (κορυφαία εταιρεία συμβούλων διαχείρισης), οι οργανισμοί δεν είναι που αλλάζουν, οι άνθρωποι αλλάζουν και οι επιχειρήσεις προσαρμόζονται.
«Τα σημερινά προβλήματα δεν μπορούν να λυθούν με το ίδιο επίπεδο σκέψης που τα δημιούργησε», Άλμπερτ Αϊνστάιν.
Ποια θα είναι τελικά η προστιθέμενη αξία ενός CPO, ποιοι θα είναι ακριβώς οι ρόλοι και οι ευθύνες του/της στα πλαίσια μιας πιο συστημικής διακυβέρνησης στον κόσμο των επιχειρήσεων, μένει να φανεί.
Κείμενο Τζένη Φραγκούλη
Πηγές: https://www.theguardian.com/business-to-business/2018/mar/29/i-work-therefore-i-am-why-businesses-are-hiring-philosophers, https://hbr.org/2021/01/why-we-set-unattainable-goals, https://www.mckinsey.com/featured-insights/leadership/the-next-normal-arrives-trends-that-will-define-2021-and-beyond
