Ο Τάσος Παπαλαζάρου θίγει το μεγάλο πρόβλημα που απασχολεί όλους μας. Γιατί δεν καταφέρνουμε να ακολουθήσουμε μια δίαιτα ώστε να απαλλαγούμε από το επιπλέον βάρος που κάνει και κακό στην υγεία μας; Και αν την ακολουθήσουμε, αυτή η απώλεια βάρους που έχουμε κατακτήσει με τόσο κόπο, γιατί δεν έχει διάρκεια και ξαναπαίρνουμε τα κιλά; Ο καταξιωμένος κλινικός διαιτολόγος Τάσος Παπαλαζάρου, MSc, PhD, τηλεοπτικός σύμβουλος σε θέματα διατροφής πολλών εκπομπών, συνεργάτης για χρόνια σε εφημερίδες και περιοδικά, εξηγεί:
Το φαινόμενο της παχυσαρκίας παίρνει επιδημικές διαστάσεις στις μέρες μας, καθώς ένας στους τρεις συνανθρώπους μας περίπου, θεωρείται παχύσαρκος. Δίαιτες, φάρμακα, χειρουργεία, γυμναστική, μαγικά μαντζούνια που λιποδιαλύουν, θαυματουργά μηχανήματα που εξαφανίζουν τις λιποαποθήκες μας και πολλά άλλα συνθέτουν το πλαίσιο της κερδοφόρας βιομηχανίας αδυνατίσματος. Τα 2/3 αυτών που υποβάλλουν τους εαυτούς σε προσπάθεια απώλειας βάρους τα ξαναπαίρνουν μέσα στον πρώτο χρόνο. Γιατί όμως δεν τα καταφέρνουμε; Είναι τόσο δύσκολο να ακολουθήσουμε μια δίαιτα προκειμένου να απαλλαγούμε από κάτι που μας ενοχλεί;
Η θεωρία του Αυτο-καθορισμού
Η απάντηση ή μέρος της απάντησης κρύβεται πίσω από μια ενδιαφέρουσα θεωρία, που πρωτοεμφανίστηκε στη δεκαετία του 60 περίπου, τη θεωρία του αυτο-καθορισμού (self-determination theory). Σύμφωνα με αυτή, για να είναι οι επιλογές μας αποτελεσματικές θα πρέπει να πηγάζουν από μία εσωτερική τάση, από μια εσωτερική επιθυμία και όχι γιατί αυτό μας υποβάλλεται από το εξωτερικό μας περιβάλλον. Με τον τρόπο αυτό, έχοντας δηλαδή την κυριαρχία (mastery) των επιλογών μας, πλησιάζουμε περισσότερο στην εσωτερική ολοκλήρωση, που είναι χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ύπαρξης.
Σε ένα πολύ ενδιαφέρον πείραμα που πραγματοποιήθηκε στο φημισμένο Πανεπιστήμιο MIT στην Αμερική, μία ομάδα κορυφαίων ψυχολόγων και κοινωνιολόγων μελέτησε τη σχέση απόδοσης και επιβράβευσης. Συγκεκριμένα, σε μεγάλη ομάδα εθελοντών έβαλε τρεις διαφορετικές δοκιμασίες: την απομνημόνευση αριθμών, την επίλυση σταυρολέξων και μία αθλητική δραστηριότητά, παιχνίδι μπάσκετ. Ταυτόχρονα σε κάθε δοκιμασία οι εθελοντές χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες ανάλογα με το έπαθλο που τους έταξαν. Έτσι στην πρώτη κατηγορία δόθηκε ένα μικρό χρηματικό ποσό σε όσους τα κατάφερναν μέτρια, στη δεύτερη ένα μεγαλύτερο, σε όσους τα καταφέρναν καλύτερα και στην τρίτη ένα πολύ μεγάλο, σε όσους τα κατάφερναν καλύτερα και γρηγορότερα. Θα περίμενε λοιπόν κάποιος ότι το μεγαλύτερο έπαθλο, η μεγαλύτερη δηλαδή ανταμοιβή να οδηγούσε και σε καλύτερη απόδοση. Πράγματι αυτό συνέβη μόνο με το μπάσκετ. Όμως, για τις δοκιμασίες της απομνημόνευσης και του σταυρόλεξου, με μεγάλη έκπληξη οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι σε αυτούς που δόθηκε το μεγαλύτερο έπαθλο, όχι μόνο δεν τα κατάφεραν καλύτερα, αλλά ήταν και με διαφορά οι χειρότεροι. Άρα, ο κανόνας της ανταμοιβής έχει εφαρμογή σε χειρωνακτικές-φυσικές δραστηριότητές, αλλά όχι σε γνωσιακές.
Το παραπάνω συμπέρασμα έχει επιβεβαιωθεί κι από μεγάλο πλήθος πειραμάτων που έχουν γίνει, οδηγώντας στην κοινή συνισταμένη: η μεγάλη ανταμοιβή, η εξακολουθούμενη προτροπή και η παρότρυνση του εξωτερικού περιβάλλοντος δεν έχουν καμία αξία, συγκρινόμενα με τη δύναμη της εσωτερικής προτροπής, της αυτόνομης κινητοποίησης και της αξίας του αυτό-καθορισμού. Για παράδειγμα, πείτε σ’ ένα συγγραφέα «Ξεκίνησε να γράψεις ένα βιβλίο ΤΩΡΑ και παρέδωσε το σε ένα μήνα» ή σ’ ένα ζωγράφο «Ετοίμασε μου ένα μοναδικό πίνακα μέσα στην εβδομάδα». Τι πιθανότητες υπάρχουν να το κάνει; Μηδαμινές. Γιατί λοιπόν αν πούμε σε κάποιον «Κάνε αυτή τη δίαιτα από ΤΩΡΑ και για μία εβδομάδα και ΘΕΛΩ να έχεις χάσεις 1 κιλό» περιμένουμε να πραγματοποιηθεί; Ο συγγραφέας και ο ζωγράφος θα δημιουργήσουν κάτι πραγματικά μοναδικό, όταν έχουν αυτή τη εσωτερικά αναβλύζουσα δημιουργικότητα, την έμπνευση. Είναι η στιγμή εκείνη που οι ίδιοι θα νιώσουν έτοιμοι να δημιουργήσουν κάτι πραγματικά παραγωγικό.
Αυτή λοιπόν η ανάγκη για αυτορρύθμιση, ανεξαρτησία, εσωτερική κατεύθυνση είναι χαρακτηριστικό της ανθρώπινης ύπαρξης και αυτή την ανάγκη ουσιαστικά αναδεικνύει η θεωρία του αυτοκαθορισμού. Καμία δίαιτα δεν πρόκειται να ακολουθήσουμε αν μας την επιβάλλει ο διαιτολόγος μας. Κανένα μοντέλο γυμνασμένου κορμιού δεν πρόκειται να πλησιάσουμε αν το θέλει ο σύντροφος μας, κανένα τρόπο ζωής δεν πρόκειται να υιοθετήσουμε γιατί έτσι πρέπει. Αν οι ίδιοι δεν δημιουργήσουμε την ανάγκη μέσα μας, αν οι ίδιοι δεν γίνουμε οι διαιτολόγοι του εαυτού μας, δεν πρόκειται να απαλλαγούμε από το περιττό μας βάρος. Αν δεν πάρουμε τη ζωή μας στα χέρια μας, αν δεν καταλάβουμε ότι μόνοι μας θα πρέπει να ορίζουμε τις τύχες μας, λίγα πράγματα θα καταφέρουμε και μεταξύ της πλειοψηφίας αυτών που δεν θα καταφέρουμε, θα είναι και η διαχείριση του βάρους μας.
Κείμενο Δρ Αναστάσιος Παπαλαζάρου
www.drpapalazarou.gr – youtube : drpapalazarou – Instagram : drpapalazarou
Ο Αναστάσιος Παπαλαζάρου είναι Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, πτυχιούχος και διδάκτορας του Τμήματος Επιστήμης Διαιτολογίας – Διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου. Σπούδασε στο King’s College του πανεπιστημίου του Λονδίνου αποκτώντας το μεταπτυχιακό του δίπλωμα στην κατεύθυνση Human Nutrition. Απέκτησε δεύτερο μεταπτυχιακό δίπλωμα στην Αθλητική Διατροφή από το Τμήμα Επιστήμης Διατροφής και Διαιτολογίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Ολοκλήρωσε τη διδακτορική του διατριβή στο ίδιο Τμήμα με αντικείμενο την επίδραση ενός μοντέλου τροποποίησης συμπεριφοράς σε ασθενείς με νοσογόνο παχυσαρκία.
