Sámi, ο μόνος αυτόχθονος πληθυσμός της Ευρώπης!

Οι Sámi είναι ένας Φιννο-Ουγγρικός λαός που κατοικεί στην περιοχή της Λαπωνίας (τώρα λέγεται Sápmi), η οποία περιλαμβάνει μεγάλα τμήματα στον βορρά της της Νορβηγίας, Σουηδίας, Φινλανδίας και της Περιφέρειας Μούρμανσκ της Ρωσίας. Ο πληθυσμός του υπολογίζεται σε περίπου 80.000 άτομα, κατανεμημένα στις τέσσερις χώρες, με τουλάχιστον 20.000 στη Σουηδία, 50.000 στη Νορβηγία, 8.000 στη Φινλανδία και 2.000 στη Ρωσία.

Οι Sámi, ιστορικά είναι γνωστοί και ως Λάπωνες. Οι ίδιο όμως προτιμούν το όνομα Sápmi. Η γλώσσα που μιλούν είναι κλάδος της οικογένειας των ουραλικών γλωσσών (γλωσσική οικογένεια κυρίως της Ευρασίας με πιο γνωστές τα Ουγγρικά και τα Φινλανδικά). Οι Sámi έχουν ως κύρια απασχόληση την εκτροφή ταράνδων, στην οποία στράφηκαν τον 17ο αιώνα. Οι τάρανδοι κινούνται φυσικά σε τεράστιες διαδρομές γης για να βοσκήσουν και οι Sámi  ιστορικά ζούσαν, ακολουθώντας τα κοπάδια.

Η εκτροφή εξημερωμένων ταράνδων, για παραδοσιακούς, περιβαλλοντικούς, πολιτιστικούς και πολιτικούς λόγους, προορίζεται νομικά μόνο για τους Sámi.

Για αιώνες, οι Sámi και οι Σκανδιναβοί είχαν σχετικά μικρή επαφή, τους αγνοούσαν και δεν παρενέβησαν στον τρόπο ζωής τους. Από τον 19ο αιώνα όμως οι Νορβηγικές και οι Σουηδικές αρχές άρχισαν να ασχολούνται μαζί τους και αρχικά τους θεωρούσαν «οπισθοδρομικό» και «πρωτόγονο» λαό. Προσπάθησαν να τους εκχριστιανίσουν,  να επιβάλλουν τις σκανδιναβικές γλώσσες και να απαγορεύσουν τη γλώσσα που μιλούσαν με σοβαρό αντίκτυπο και στον πολιτισμό τους.

Σήμερα, ο αυτόχθονος πληθυσμός των Sámi είναι κυρίως αστικοποιημένος πληθυσμός, με ένα σημαντικό αριθμό να ζει σε χωριά ψηλότερα στην Αρκτική. Εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν τις πολιτιστικές συνέπειες της απώλειας της γλώσσας και του πολιτισμού από την εκπαίδευση των παιδιών τους στα σχολεία.

Από τον 19ο αιώνα, εκκλησία και οι κυβερνήσεις που ελέγχουν τους πληθυσμούς των Sámi ίδρυσαν οικοτροφεία των οποίων ο σκοπός ήταν να αφομοιώσουν σωστά τα παιδιά των Sámi στην πλειοψηφική κουλτούρα. Τη δεκαετία του 1960, ένα κίνημα των Sámi άρχισε να απαιτεί μεταρρυθμίσεις στα εκπαιδευτικά συστήματα και μέχρι σήμερα εργάζεται για να διορθώσει τη ζημιά που προκλήθηκε από τα χρόνια της απόπειρας αφομοίωσης.

Η χώρα των Sámi αρχικά ήταν ακόμη μεγαλύτερη, αλλά εγκαταλείφθηκε αναγκαστικά και  σταδιακά, καταρχήν  λόγω αγροτικής εκμετάλλευσης της γης τους, και αργότερα λόγω εμφάνισης  βιομηχανιών όπως η δασοκομία και η εξόρυξη. Οι Sámi σήμερα, συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν πολιτιστικές και περιβαλλοντικές απειλές, επιπλέον λόγω της κλιματικής αλλαγής, του τουρισμού και της εμπορικής ανάπτυξης.

Τον Νοέμβριο του 2021, η Σουηδική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι συγκροτούσε μια επιτροπή αλήθειας για να επανεξετάσει την ιστορία των πολιτικών της Σουηδίας απέναντι στους Sámi και την επίδραση που είχαν αυτές οι πολιτικές στον λαό τους. 

Κείμενο Τζένη Φραγκούλη