Ο Λευτέρης Αραπάκης βραβεύτηκε από το United Nations Enviornment Program ως Young Champion of the Earth 2020, για την Ευρώπη. Μια σημαντική βράβευση για ένα νέο παιδί, για έναν έλληνα, που δεν έμεινε στις δυσκολίες που περνά η χώρα λόγω κρίσης, δεν είδε τα εμπόδια σαν δικαιολογία επανάπαυσης, αλλά με περίσσιο θάρρος και αποφασιστικότητα δημιούργησε πολλά και σημαντικά. Ο Λευτέρης , είναι απόφοιτος του τμήματος Διοικητικής Επιστήμης & Τεχνολογίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι συνιδρυτής και διαχειριστής της κοινωνικής start up Εναλεία. Είναι ομιλητής TEDx, ενώ συμπεριλήφθηκε στην Ελληνική λίστα Forbes 30 under 30 για το 2021. Μιλήσαμε με μεγάλη χαρά μαζί του και η ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον για την χώρα, αλλά και για εμάς τους ίδιους που ζούμε εδώ και την αγαπάμε, αναθερμάνθηκε.
“Η Εναλεία ξεκινήσε στα τέλη του 2016, λίγο μετά τα capital controls, με στόχο να καταπολεμήσει την ανεργία, η οποία εκείνη την περίοδο είχε εκτιναχθεί στο 29%. Εκείνη την περίοδο συζητούσα με τον πατέρα μου, η οικογένειά μου εργάζεται στον κλάδο της αλιείας εδώ και 5 γενιές, και μου είπε ότι ψάχνουν να προσλάβουν προσωπικό στα αλιευτικά σκάφη και δεν μπορούν να βρουν. Αποφασίσαμε λοιπόν με ένα φίλο να ξεκινήσουμε την Εναλεία, και μέσω αυτής να δημιουργήσουμε την πρώτη σχολή για επαγγελματική αλιεία στην Ελλάδα. Η σχολή σήμερα εξακολουθεί να λειτουργεί, πλέον online. Η Εναλεία, βέβαια, δεν έμεινε μόνο στη λειτουργία της σχολής αλιείας, αλλά δημιούργησε και νέες δράσεις όπως τη Fish Smarter, μέσω της οποίας έχουμε εκπαιδεύσει εκατοντάδες παράκτιους αλιείς από τις Κυκλάδες, τα νησιά του Ιονίου και τη Μεσσηνία σε νέες πιο βιώσιμες τεχνικές αλιείας.”
Τι σημαίνει αυτή η βράβευση για σένα; Πόσο σημαντικό πράγμα είναι για σένα η αναγνώριση της προσπάθειας και των κόπων σου – ζώντας σε μια χώρα όπου η αναγνώριση τέτοιου είδους, δεν αποτελεί συνήθεια που μας χαρακτηρίζει, αντίθετα θα έλεγα -.
Είναι μια πολύ σημαντική βράβευση, γιατί μας δείχνει ότι βαδίζουμε στο σωστό μονοπάτι, ότι είμαστε προς την σωστή κατεύθυνση για ένα πιο βιώσιμο μέλλον. Είναι μια σημαντική αναγνώριση για τις προσπάθειες όλης της ομάδας και του οργανισμού. Επίσης, δημιουργεί ένα πολύ έντονο αίσθημα ευθύνης. Πλέον, νιώθω πως πρέπει να εντατικοποιήσουμε τις ενέργειές μας για ένα πιο βιώσιμο πλανήτη, να εμπνεύσουμε περισσότερο κόσμο και να δημιουργήσουμε ένα μεγαλύτερο αντίκτυπο.
Τι σημαίνει για το μέλλον αυτή η βράβευση;
Αρχικά, τα Ηνωμένα Έθνη μας έχουν φέρει σε επαφή με ανθρώπους που μπορούν να μας καθοδηγήσουν ώστε να μεγαλώσουμε το εγχείρημά μας, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σε άλλες χώρες. Ένας από αυτός είναι και ο Lewis Pugh, ο οποίος έχει ανακυρηχθεί από τον ΟΗΕ ως ο UN Patron of the Ocean. Επιπλέον, μέσω αυτής της βράβευσης ευελπιστούμε να βρούμε τους κατάλληλους ανθρώπους και οργανισμούς, που θα μπορέσουν να μας βοηθήσουν να υλοποιήσουμε το όραμά μας. Να δημιουργήσουμε τις συνθήκες ώστε να υπάρχει μια αρμονική συνύπαρξη ανθρώπου και φύσης.
Αποφάσισες να αλλάξεις τελείως την ζωή σου και από οικονομολόγος πήγε στη βιώσιμη ανάπτυξη, στην αλιεία. Πως προέκυψε αυτή η στροφή και γιατί θάλασσα;
Η αλήθεια είναι πώς ήταν πολύ μεγάλη αλλαγή. Ο βασικός λόγος είχε να κάνει πώς ένιωθα ότι έχω χρέος να προσφέρω κάτι στην χώρα, κάτι που να βελτιώσει τις συνθήκες. Όταν λοιπόν ήρθαν τα capital controls, και οι συνθήκες εργασίας δυσκόλεψαν στην Ελλάδα, είχα αρκετές προτάσεις για να εργαστώ σε εταιρείες στο Λονδίνο ή στην Ελβετία. Απλώς, αποφάσισα ότι θέλω να μείνω και να το παλέψω εδώ. Η στροφή προέκυψε μια ημέρα που συζητούσα με τον πατέρα μου, που μου είπε ότι δεν μπορούν να βρουν άτομα για να προσλάβουν στα αλιευτικά σκάφη. Είχα μόλις γυρίσει από ένα επαγγελματικό ταξίδι από τη Θεσσαλονίκη, όπου είχα δει ότι υπάρχει Γεωργική Σχολή. Του το είπα αυτό, και τον προέτρεψα να πάει σε κάποια σχολή αλιείας και να προσλάβει άτομα από εκεί. Όταν μου είπε ότι δεν υπάρχει σχολή αλιείας, αποφάσισα ότι αυτό είναι που χρειάζεται να ξεκινήσω. Όσον αφορά τη θάλασσα, ανέκαθεν είχα μεγάλη αγάπη. Μεγαλώνοντας στον Πειραιά, δεν υπάρχει κάποια ημέρα που να μην δω τη θάλασσα, την νιώθω πραγματικά σαν το σπίτι μου, ενώ και η οικογένεια μου ζει από αυτή.
“Το ότι αφήνουμε την θάλασσα κάθε βράδυ, καλύτερη από ό,τι τη βρήκαμε το πρωί, είναι το κίνητρο που με ξυπνάει κάθε πρωί.”
Ο εθελοντισμός με τον οποίο ασχολήθηκες ενεργά και για χρόνια, πόσο μπορεί να προσφέρει στην προσωπική μας ανάπτυξη και πόσο στην πορεία μας ως κοινότητα;
Με εντυπωσιάζει το ότι γνωρίζετε για την ενασχόλησή μου με τον εθελοντισμό! Είναι ίσως μια από τις κύριες δραστηριότητες που με βοήθησαν στην προσωπική μου ανάπτυξη. Η προσφορά σε ένα γενικότερο καλό, χωρίς να αποσκοπείς σε χρηματική αποζημίωση, πραγματικά διαμόρφωσε τις αξίες μου. Οι εκπαιδεύσεις, οι συζητήσεις με πολλούς και ενδιαφέροντες ανθρώπους, οι θέσεις ευθύνης που μπορείς να αναλάβεις είναι εμπειρίες που με βοήθησαν να ωριμάσω και να αναπτυχθώ. Στην Εναλεία μάλιστα έχουμε δημιουργήσει ομάδα εθελοντών και θα ανοίξουμε νέες αιτήσεις από το καινούριο έτος!
Η Εναλεία είναι η πρώτη σχολή επαγγελματικής αλιείας που ιδρύθηκε στην χώρα μας. Ακούγεται παράξενο σε μια χώρα σαν την Ελλάδα να μην υπάρχει τέτοια σχολή σε κρατικό επίπεδο. Πως το σχολιάζεις;
Εκτιμώ ότι στην Ελλάδα υπάρχει έντονη η νοοτροπία του “comfort zone”, μιας “ζώνης άνεσης”. Δηλαδή, ότι αν τα πράγματα δουλεύουν με την υπάρχουσα κατάσταση, ακόμη και αν δεν δουλεύουν με τον καλύτερο τρόπο, δεν κάνουμε κάτι για να το βελτιώσουμε. Νομίζω ότι η μη ύπαρξη σχολής αλιείας είναι αποτέλεσμα αυτού του τρόπου σκέψης.
Η αλιεία αντιμετωπίζει διεθνώς σοβαρά θέματα – αποθέματα ψαριών σε υιγή επίπεδα, τεχνικές βιώσιμης αλιείας κλπ- . Ποιά η θέση σου για την αλιεία στην Ελλάδα και τι πρέπει να γίνει;
Τα ιχθυαποθέματα στην Ελλάδα, όπως και σε όλη τη Μεσόγειο, μειώνονται και αυτό είναι γεγονός. Είναι ένα σύνθετο και πολύ δυσάρεστο θέμα. Η δική μας θέση, και οι δικές μας αξίες, είναι να βρίσκουμε λύσεις, έτσι ώστε οι αλιείς να χρειάζονται λιγότερα ψάρια, αλλά ταυτόχρονα να αυξάνεται το εισόδημά τους. Λύσεις win-win, οι οποίες θα μπορούν να διατηρηθούν μακροπρόθεσμα. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα από τις δράσεις μας. Τα τελευταία 2 χρόνια, έχουμε δημιουργήσει τη δράση Fish Smarter, μέσω της οποίας έχουμε εκπαιδεύσει επαγγελματίες παράκτιους αλιείς από τις Κυκλάδες, τα Ιόνια νησιά και τη Μεσσηνία στον αλιευτικό τουρισμό.
Ο αλιευτικός τουρισμός, είναι η διαδικασία μέσω της οποίας τουρίστες μπορούν να ανέβουν σε ένα επαγγελματικό αλιευτικό σκάφος, να ψαρέψουν μαζί με τον ψαρά και να απολαύσουν μια αυθεντική εμπειρία. Αυτή η λύση, είναι win win τόσο για τους αλιείς, όσο και για τα ιχθυαποθέματα, γιατί ένας επαγγελματίας, αντί να χρειαστεί να ψαρέψει 100 κιλά ψάρια, θα ψαρέψει 5 κιλά, ίσα ίσα για να μαγειρέψει ή να δώσει στους τουρίστες, ενώ ταυτόχρονα το εισόδημα του μέσω του τουρισμού θα είναι (πολύ) μεγαλύτερο σε σχέση με πριν.
Σκληρές οι συνθήκες στην ενασχόληση με την αλιεία. Πως μπορεί να προσελκύσει νέους ανθρώπους, να επαναπροσδιοριστεί και να πάει σε άλλο επίπεδο;
Για να προσελκυστεί κάποιος νέος στην αλιεία, πρέπει πραγματικά να έχει μεράκι για αυτό το επάγγελμα. Αυτό είναι ίσως το κύριο συσταστικό. Από εκεί και πέρα, η ενασχόληση με τον αλιευτικό τουρισμό εξελίσει την παραδοσιακή αλιεία και την κάνει πολύ πιο ελκυστική για νέους που θέλουν να ασχοληθούν με τον κλάδο, γιατί μπορούν και να καινοτομήσουν, αλλά και να ψαρεύουν με πολύ πιο βιώσιμο τρόπο.
Παραλαμβάνετε τα άχρηστα δίχτυα από τα αλιευτικά σκάφη για να μην καταλήξουν στη θάλασσα. Βρέθηκε κάποιος να το κάνει! Εκτός από τα συγχαρητήρια που σας αξίζουν, πως μεταφράζεται αυτό στην κυκλική οικονομία; Λίγα λόγια για το Healthy Seas.
Σας ευχαριστούμε πολύ για τα καλά σας λόγια. Τόσο τα άχρηστα δίχτυα που παραλαμβάνουμε από τους αλιείς, όσο και αυτά που ψαρεύουμε από τη θάλασσα (είναι μάλιστα το πιο συχνό εύρημα!), συλλέγονται, αποθηκεύονται και στη συνέχεια τα δίνουμε στο Healthy Seas. Tο Healthy Seas, είναι ένας περιβαλλοντικός οργανισμός, με έδρα στην Ολλανδία, ο οποίος διασφαλίζει ότι αυτά τα δίχτυα θα ενταχθούν στην κυκλική οικονομία, και θα μετατραπούν σε νέα, χρηστικά προϊόντα όπως χαλιά, μαγιό και κάλτσες. Μάλιστα, το τελευταίο διάστημα δημιουργούμε co-branded σειρές από κάλτσες με το Healthy Seas. Η διαδικασία ανακύκλωσης των διχτυών, είναι πολύ φιλική για το περιβάλλον. Χρειάζεται 55% λιγότερο CO2 για τη δημιουργία των νέων προϊόντων, σε σχέση με τη χρήση καινούριου πλαστικού! Μέσω της κυκλικής οικονομίας, μειώνουμε τη χρήση καινούριου πλαστικού, ενώ μετατρέπουμε ένα “απόρριμμα”, ένα πλαστικό μπουκάλι στο βυθό της θάλασσας για παράδειγμα, σε κάτι χρήσιμο, κάτι που έχει αξία. Αν κάτι δημιουργεί αξία, τότε μπορούμε να το συλλέξουμε πολύ πιο μαζικά. Εκτός των άλλων, μέσω της κυκλικής οικονομίας δημιουργούνται πολλές, νέες θέσεις εργασίας, ενω ενισχύεται και το εισόδημα των επαγγελματιών αλιέων.
Μέχρι το 2050 θα υπάρχουν στις θάλασσες περισσότερα πλαστικά από ψάρια. Τι έχετε καταφέρει με το Mediterranean Cleanup;
Το Mediterranean Cleanup. είναι η πλέον μεγαλύτερη δράση μας. Το ερέθισμα, ήρθε όταν δημιουργούσαμε το πρόγραμμα σπουδών για τη σχολή αλιείας. Προκειμένου να καταγράψουμε τη διαδικασία του ψαρέματος, πήγαμε σε ένα αλιευτικό ταξίδι στις Κυκλάδες. Εκεί, αυτό που μου έκανε εντύπωση, είναι ότι οι ψαράδες έβγαζαν μέσα από τα δίχτυα τους, όχι μόνο ψάρια, αλλά και πολλά πλαστικά. Συγκεκριμένα, ήταν ένα κουτάκι αναψυκτικού που μου τράβηξε το ενδιαφέρον, το οποίο είχε ξασπρίσει από τα χρόνια. Είχε ημερομηνία λήξης το 1987, ήταν 30 χρόνια μέσα στη θάλασσα. Ενώ το κοιτούσα, ο ψαράς το πήρε από τα χέρια μου και το πέταξε στη θάλασσα, λέγοντας ότι “τα πλαστικά δεν είναι δικό μας πρόβλημα.” Εμείς ερευνήσαμε το θέμα, και σύμφωνα με το MacArthur Foundation, μέχρι το 2050 θα υπάρχουν πιο πολλά πλαστικά (κατά βάρος) από ότι ψάρια στις θάλασσες. Συνειδητοποιήσαμε ότι δεν έχει νόημα να “βγάζουμε” καινούριους επαγγελματίες στον κλάδο, όταν δεν θα υπάρχουν ψάρια. Οπότε, όταν οργανώθηκαν οι διαδικασίες της σχολής, εκπαιδεύσαμε τους αλιείς από τον Πειραιά να φέρνουν τα πλαστικά που έπιαναν πίσω στο λιμάνι και η αλήθεια είναι ότι εντυπωσιαστήκαμε από τις ποσότητες πλαστικού που καθάρισαν. Για αυτό, αποφασίσαμε να επεκτείνουμε τη δράση και στην υπόλοιπη Ελλάδα, έχοντας παρουσία σε 13 λιμάνια στην Ελλάδα και την Ιταλία, ένα σύνολο από 145 αλιευτικά σκάφη μέσης αλιείας, περίπου 700 ψαράδες.
“Μέχρι στιγμής, έχουμε καθαρίσει 80 τόνους πλαστικών από τις θάλασσες, ενώ αυτή την περίοδο καθαρίζουμε περίπου 12 τόνους πλαστικό κάθε μήνα, το οποίο εκτιμούμε ότι θα αυξήσουμε το επόμενο διάστημα.”
Το θέμα βέβαια ήταν τι κάνουμε με αυτό το πλαστικό; Το πετάμε στους κάδους με αποτέλεσμα να καταλήξει σε κάποια χωματερή, ή ακόμη χειρότερα, στη θάλασσα; Αυτό που κάναμε, είναι ένα εξειδικευμένο δίκτυο συλλογής και διαλογής τους υλικού. Σε κάθε λιμάνι, έχουμε έναν ειδικό κάδο, ο οποίος όταν γεμίσει πάει σε ένα ΚΔΑΥ ( κέντρο διαλογής ), όπου γίνεται η διαλογή του υλικού. Μέχρι στιγμής, περίπου το 50% από αυτό το υλικό ανακυκλώνεται από τοπικές εταιρείες ανακύκλωσης (όπως είναι η Antipollution) ενώ το υπόλοιπο το αξιοποιούμε για τη δημιουργία νέων προϊόντων. Συγκεκριμένα, στέλνουμε τα πλαστικά PET στην Ecoalf, μια εταιρεία μόδας στη Μαδρίτη, η οποία τα ανακυκλώνει σε είδη ένδυσης όπως παλτό και μπλούζες, ενώ τα δίχτυα που συλλέγουμε από τη θάλασσα, το πιο σύνηθες πλαστικό απόρριμμα, τα στέλνουμε στον περιβαλλοντικό οργανισμό Healthy Seas, ο οποίος διασφαλίζει ότι θα ανακυκλωθούν σε νέα χρηστικά προϊόντα, όπως χαλιά, μαγιό και κάλτσες.
Συνέντευξη Τζένη Φραγκούλη
