Η Σάντυ Τσαντάκη είναι δημοσιογράφος. Με σπουδές στο London College of Printing στο Λονδίνο, δούλεψε για δύο δεκαετίες στην εφημερίδα Η Καθημερινή. Έχοντας συνεργαστεί με περιοδικά μόδας όπως το Marie Claire, το Harper’s Bazaar, Η Γυναίκα, υπήρξε αρχισυντάκτρια μόδας στην ελληνική έκδοση της Vogue με την οποία συνεργάζεται και σήμερα, έχοντας τη δική της, εβδομαδιαία στήλη στην online έκδοση. Yπέγραψε τηλεοπτικές εκπομπές στην ΕΡΤ, σε ραδιοφωνικούς σταθμούς, κι έχει μιλήσει με διεθνείς και εγχώριες προσωπικότητες. Αφηγήθηκε Ιστορίες Μόδας στην ΕΡΤ1 για δύο χρόνια, με περισσότερες από 100 συνεντεύξεις σε ένα ντοκιμαντέρ για την ιστορία της ελληνικής μόδας και αφηγείται τις δικές της ιστορίες στους Sandy Times (www.sandytsantaki.com). Έχει δύο κόρες στην εφηβεία, αγαπάει την αισθητική και την ομορφιά, μέσα κι έξω. Σήμερα ανήκει στη δημοσιογραφική ομάδα που πλαισιώνει τη Νάντια Κοντογεώργη, στο ψυχαγωγικό, καθημερινό, ζωντανό, δίωρο μαγκαζίνο στην ΕΡΤ1 με τίτλο φλΕΡΤ, παρουσιάζοντας συνεντεύξεις και θέματα στιλ. Η Σάντυ είναι ο άνθρωπος που επιλέξαμε να ξεκινήσουμε τις κουβέντες μόδας, γιατί με την γνώση, την εξειδίκευση, την εμπειρία, την σοβαρότητα και την καλλιέργεια που την διακρίνει, μπορεί να ξεκαθαρίσει πολλά και ουσιαστικά για μια από τις μεγαλύτερες βιομηχανίες στον κόσμο, αυτή της μόδας.
Συνέντευξη Τζένη Φραγκούλη
Ξεκινάω με το αξίωμα ότι οι άνθρωποι με τα ρούχα ή τα αξεσουάρ που φορούν, επηρεάζουν συνειδητά ή ασυνείδητα ο ένας τον άλλο. Πολλοί το αρνούνται με φανατισμό. Είναι μόνο η πρώτη εντύπωση; Πως “παίζεται” αυτό το παιχνίδι;
Το παιχνίδι της μόδας, δεν είναι πλέον παιχνίδι εντυπώσεων. Στην εποχή του «φαίνεσθαι», η διαφορετικότητα εκφράζεται μέσα από τα ρούχα και τα αξεσουάρ που επιλέγουμε στην καθημερινότητα μας. Αν ένας άνδρας ή μία γυναίκα προτιμά για παράδειγμα μια μαύρη «πανοπλία» 24/7, τότε η αποκωδικοποίηση της προσωπικότητας του γίνεται ακόμη πιο σύνθεση. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, έχουμε ανάγκη από χρώματα και προσωπικό στιλ για να δηλώσουμε ποιοι είμαστε και πως θέλουμε να αλλάξουμε όλοι μαζί τον κόσμο, και με βιώσιμη μόδα.
Στην κάθε προπαγάνδα, συμπεριλαμβανομένης και της “αθώας” του marketing της κάθε πώλησης, τα μηνύματα που στέλνει το ρούχο είναι σοφά μελετημένα. Αυτό σπουδάζεται με όρους ψυχολογίας; Πως αποκρυπτογραφείς για να συνθέσεις μετά και να λειτουργεί ως εργαλείο;
Δεν υπάρχει τίποτα αθώο στο marketing. Όλα είναι στοχευμένα, βάσει σεναρίου και αυστηρών προδιαγραφών. Κάθε ρούχο που βγαίνει στην πασαρέλα, στη βιτρίνα, στην οθόνη του υπολογιστή, στο δρόμο, στέλνει ένα μήνυμα. Προδίδει στοιχεία του χαρακτήρα μας. Είναι το τέλειο εργαλείο για τους ιστορικούς του μέλλοντος. Λογότυπα; Υπερβολή; Eπιδειξιομανία; Υφάσματα φιλικά προς το περιβάλλον; Πες μου τι φοράς, να σου πω ποιος είσαι, τι μουσική ακούς, τι τρως, τι δουλειά κάνεις, πως κοιμάσαι τα βράδια.
Τελικά ό,τι και να φορέσουμε κάτι λέει για εμάς. Υποδηλώνει χαρακτήρα, θέσεις, διάθεση. Υπάρχει πραγματική ελευθερία σε αυτό το δεδομένο, ή πάμε σ’ένα μοντέλο british κυρίως, φοράω ότι βρω μπροστά μου (και το βρακί μου ανάποδα) και βγαίνω;
Η παγκόσμια μόδα δεν υπήρξε ποτέ πιο απελευθερωμένη. Μετά την καταπίεση των γυναικών κυρίως σε παλιότερες δεκαετίες, τώρα είναι η εποχή που όλα επιτρέπονται, και όλα ανατρέπονται. Μετά το Sex and the City και το Εmily in Paris, οι σχεδιαστές συμφιλιώνονται και το ρετρό γίνεται φουτουριστικό. Η μόδα στα όρια της κιτς αισθητικής προκαλεί τα βλέμματα και διεκδικεί περισσότερα likes. O μινιμαλισμός θεωρείται ντεμοντέ.
Το να “παίξεις” με τα ρούχα, σε μια πιο θεατράλ κατάσταση, συνεπάγεται χρόνο, απασχόληση, νοιάξιμο και όρεξη. Στην καθημερινότητα αρχίζουν και γκριζίζουν όλα. Είναι το ντύσιμο ένα “σώσιμο” που μπορεί να βοηθήσει να μπει χρώμα και να ανέβει η διάθεση;
Η μόδα σε δύσκολες εποχές, ιστορικά και κοινωνιολογικά, μπορεί να σώσει τον κόσμο. Αν όχι να τον σώσει, μπορεί σίγουρα να μας βοηθήσει να ξυπνάμε με ένα χαμόγελο, να σηκωνόμαστε από το κρεβάτι, να ντυνόμαστε για εμάς, με χρώματα και αρώματα, κι ας γνωρίζουμε ότι δεν προβλέπεται να βγούμε από το σπίτι. Η μόδα μας ξυπνάει. Και μας βοηθάει να αντέχουμε.
Πώς αντιμετωπίζεται και ξεπερνιέται το ενοχικό “είναι επιφανειακό και υποτιμητικό να ασχολείσαι τόσο με τα ρούχα και την μόδα”; Είναι θέμα μέτρου;
Όσοι έχουν μάθει να κατηγορούν τη μόδα, και να την θεωρούν κάτι λάιτ και περιττό, είναι μάλλον όσοι δεν την έχουν καταλάβει ακόμη. Είναι οι ίδιοι άνθρωποι που δαιμονοποιούν την τέχνη επειδή δεν μπορούν να διαβάσουν βιβλία, να δουν μια παράσταση όπερας, να κατανοήσουν ποίηση. Καμία ενοχή. Ίχνος ντροπής. Ντύνομαι άρα υπάρχω. Με φροντίζω, άρα ζω και αναπνέω.
Η λαϊκή φορεσιά που με περίσσεια επιμέλεια φρόντιζαν οι κόρες για την εμφάνιση στην “αγορά”, με πλούσια υφάσματα, κεντήματα και στολίδια, συνοδευόταν από αξεσουάρ που έφεραν “μαγικές” ιδιότητες. Να διώξουν το μάτι, να στείλουν τα σωστά μηνύματα στον υποψήφιο, να ξορκίσουν τις αντίζηλες και άλλα πολλά. Μήπως τελικά τίποτα δεν έχει αλλάξει;
Τίποτα και όλα έχουν αλλάξει. Οι συμβολισμοί παραμένουν. Ακόμη και το λευκό ή το καρό πουκάμισο για έναν άνδρα κρύβει συμβολισμούς. Η απουσία γραβάτας, επίσης. Το αθλητικό ντύσιμο για γυναίκες και άνδρες. Η έμφαση στην πολυτέλεια. O παλιμπαιδισμός. Η μόδα δεν αλλάζει πλέον κάθε έξι μήνες, τώρα με την πανδημία γίνεται ένα όπλο για να επιβιώσουμε με αξιοπρέπεια.
Ιστορικά, η μόδα μεταφέρει ιστορίες. Η ιστορία της μόδας είναι συνυφασμένη με τον πολιτισμό και το κοινωνικό γίγνεσθαι. Γιατί δεν έχει πιστεύεις την θέση που της αξίζει στην εκπαίδευση, στις ιστορικές σπουδές για παράδειγμα;
Η μόδα γίνεται όλο και πιο εκλεπτυσμένη, με ανθρώπους σε παγκόσμιο επίπεδο, που την εξελίσσουν παράλληλα με σύγχρονες μορφές τέχνης. Χρόνια μετά θα διδάσκεται στα πανεπιστήμια, μαζί με την Ιστορία της Τέχνης και του Θεάτρου. Κοινωνιολογία μόδας και αισθητικής; Μαζί με την πολιτική του φαίνεσθαι.
Πότε η μόδα γίνεται τέχνη και είναι η τέχνη φορέσιμη ή μόνο για catwalk και για το image του δημιουργού;
Ανέκαθεν υπήρχαν δημιουργίες μόνο για εντυπωσιασμό στην πασαρέλα, στην έναρξη, στο φινάλε, στα highlights μιας επίδειξης μόδας. Όλα τα ρούχα φοριούνται, δεν υπάρχουν ξεχωριστές περιστάσεις, όλα έχουν να κάνουν με τη διάθεση μας. Βραδινό φόρεμα στο σπίτι; Με δυνατή μουσική, κεριά και αναμμένο τζάκι.
Η αρμονία πιστεύω είναι βασικός παράγοντας αισθητικής, σε κάθε είδους δημιουργία. Από τις πανκ ροκ, Βίβιεν Γουέστγουντ μέχρι τις συντηρητικές δημιουργίες της γαλλικής υψηλής ραπτικής. Είναι κάτι που μαθαίνεται ή είναι μέρος του ταλέντου και του ενστίκτου του δημιουργού;
Η αρμονία και η παραφωνία μπορεί να είναι στοιχεία της έκφρασης. Δεν χρειάζεται οι αποχρώσεις να είναι υποτονικές για να νιώθουμε γαλήνη. Ταλέντο και ένστικτο πάνε μαζί, όταν η αναρχία της δημιουργικότητας μπορεί να εκφράσει κάτι καινούργιο. Κι έχουμε πολλά ακόμη να δούμε. Να χειροκροτήσουμε. Και να φορέσουμε.
Ο designer είναι multi–task δημιουργός. Υπάρχει τρόπος να φανεί η δουλειά του ή είναι ουτοπικό, καθώς οι μεγάλοι οίκοι συνήθως “καταπίνουν” ότι πάει να τους την βγει;
Τα πιο περιζήτητα ταλέντα ακολουθούν μια μοναχική διαδρομή, μέχρι να τους ανακαλύψει η καλή νεράιδα του παραμυθιού. Είναι κι αυτό στο πρόγραμμα. Οι ιστορικοί οίκοι αναζητούν διαρκώς νέο αίμα. Κι ευτυχώς outsiders υπάρχουν παντού. Ειδικά σήμερα.
Θα πω όνομα, παρόλο που δεν το συνηθίζω στις συνεντεύξεις, αλλά η Μαίρη Κατράντζου, νομίζω ότι έχει πλησιάσει πολύ στο φορέσιμη τέχνη. Τι λες;
Αυτό που έχει καταφέρει η Μary Katrantzou είναι να σχεδιάζει έργα τέχνης σε κίνηση, πίνακες ζωγραφικής που αποτυπώνονται σε υφάσματα, εμπριμέ που αφηγούνται ιστορίες, χωρίς τόπο και χρόνο. Μόδα που δεν έχει ανάγκη από μετάφραση, είναι παγκόσμια, με ιστορική (και συναισθηματική) αξία.
Τα fashion victims των 80s ζουν και βασιλεύουν σε πολλούς χώρους, μεταλλαγμένα σε εκπροσώπους ρευμάτων φιλοσοφίας, μουσικής, πολιτικής, κλπ. Συμφωνείς;
Θύματα της μόδας δεν υπάρχουν. Υπάρχουν μόνο εκπρόσωποι της με πάθος. Η δεκαετία του ’80 είναι μάλλον η πλέον παρεξηγημένη δεκαετία του στιλ, κι ευτυχώς που υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που την αγαπούν για να την απενοχοποιούν δημιουργικά.
H μόδα περνάει μια υπαρξιακή κρίση. Μέρος της κρίσης αυτής, η διάθεση των καταναλωτών να παρατείνουν τη διάρκεια ζωής των ρούχων στα πλαίσια της βιώσιμης μόδας, με μικρότερη κατανάλωση, ανακύκλωση και ποιότητα στο προϊόν. Πως βλέπεις να εξελίσσεται αυτό;
Η βιώσιμη μόδα αποτελεί ένα ακριβό σπορ. Μια επένδυση για το παρόν και το μέλλον. Είναι όμως και ο μοναδικός τρόπος να υπάρξει μέλλον.
Εντοπίζω και το sur mesure. H επιστροφή της μοδίστρας; Τα φθηνά ρούχα που γεμίζουν τα ράφια, ικανοποιούν το καταναλωτικό του θέματος, αλλά είναι για πέταμα την επόμενη στιγμή. Επιστρέφουμε σε ένα μοντέλο ποιότητας που είχε εκλείψει; Ποιότητα και δεξιοτεχνία, επισκευή και εξατομίκευση λοιπόν η επόμενη μέρα;
Η υπερκατανάλωση δεν έχει κανένα νόημα πλέον. Αντί να προσθέτουμε ρούχα με το κιλό που έχουν ημερομηνία λήξεως, είναι προτιμότερο να επενδύσουμε σε λίγα και καλά, ακόμη καλύτερα φτιαγμένα μόνο για εμάς, δηλαδή, λίγους και καλούς.
Επίσης νομίζω ότι τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά μηνύματα, ως marketing tool, έχουν “καεί” και η επόμενη μέρα είναι το a la Dior απλά συγκλονιστικό ρούχο;
Τα μηνύματα της μόδας είναι πάντοτε εκκωφαντικά. Και η μόδα δεν θα σταματήσει ποτέ να συμβαδίζει με την εποχή της. Όταν το μήνυμα μπορεί να αποτυπώνεται και σε ένα ρούχο με διάρκεια στον χρόνο, τότε ο δημιουργός του μπορεί να διεκδικήσει μια θέση σε λευκώματα, γκαλερί και μουσεία.
Η ελληνική μόδα είχε και έχει να δηλώσει κάτι, ή ακολουθεί καταϊδρωμένη τα “ξένα”; Βγάζω έξω Τσεκλένη που είναι κεφάλαιο από μόνος του.
Η ελληνική μόδα είναι παντού πλέον. Μόδα και κόσμημα made in Greece ταξιδεύει παντού, με νέα και καταξιωμένα ταλέντα, μετάξι και χρυσό, κι εμείς νιώθουμε υπερήφανοι για όλους όσους επιμένουν να σχεδιάζουν παραδοσιακά στο ατελιέ. Σήμερα περισσότερο από ποτέ οφείλουμε να στηρίζουμε τους Έλληνες δημιουργούς που αντιστέκονται στο φολκλόρ, και επενδύουν στην εξωστρέφεια με υπόνοια της δικής τους, σύγχρονης Ελλάδας.
Ποιο δημιουργό αγαπάς και γιατί; Οι φωτογράφοι μόδας είναι μεγάλο κεφάλαιο και οι σοβαροί θεωρώ ότι κάνουν τέχνη. Και έχουμε πολλούς Έλληνες που διαπρέπουν και στο εξωτερικό. Πόσο επηρεάζει η μόδα τις άλλες τέχνες; Συνδιαλέγεται και προσφέρει;
Δημιουργοί όπως ο Σωτήρης Γεωργίου, ο Βασίλης Ζούλιας, ο Δημήτρης Ντάσσιος, ο Γιώργος Ελευθεριάδης, η Ιωάννα Κουρμπέλα, η Δάφνη Βαλέντε, ο Άγγελος Μπράτης, ο Λάκης Γαβαλάς, οι Zeus+Dione, η Themis Z, ο Άγγελος Τσακίρης, η Evi Grintela, σκηνοθετούν ιστορίες μόδας με αρχή, μέση και τέλος. Εμείς δεν έχουμε παρά να προσαρμόσουμε το σενάριο κάθε φορά, στον τρόπο που θέλουμε να ζούμε. Με χρώματα και ενσυναίσθηση.
Ποιοι τελικά δημιουργούν τις τάσεις;
Τις τάσεις τις δημιουργούμε εμείς. Στον δρόμο. Στα zoom parties. Στον εργασιακό μας χώρο. Κάθε μέρα. Και κάθε νύχτα. Εντός και εκτός.
“Σαν αρέσει του φορέση, ολουνού του κόσμου αρέσει”! Συμφωνείς με τον λαό;
Ο λαός αντιδρά στο καινούργιο. Εμείς μπορούμε να αγαπάμε τις επιλογές μας, και να επενδύουμε σε αποχρώσεις και υφές που αφήνουν το αποτύπωμα τους στο σήμερα.
Και 3 συμβουλές για ομορφιά στο ντύσιμο.
Η πρώτη μου συμβουλή είναι να μην φοβόμαστε να θεωρηθούμε ντεμοντέ. Η δεύτερη, να επενδύουμε στις αντιθέσεις. Και η τρίτη, να ντυνόμαστε σα να επρόκειτο για την πιο ηλιόλουστη, ξεχωριστή ημέρα της ζωής μας. Χωρίς φίλτρα. Μόνο με αλήθεια. Και κρυφές ετικέτες, λεπτομέρειες που μπορεί μόνο εμείς να προσέχουμε, καθαρές γραμμές και vintage αναλαμπές.
