Κοινωνικά δίκτυα. Όλοι τα γνωρίζουν, εκατοντάδες εκατομμύρια τα χρησιμοποιούν καθημερινά και όλο και περισσότεροι τα «στήνουν στο απόσπασμα», χωρίς να καταφέρνουν να απεξαρτηθούν από τη χρήση τους. Τι μας λένε οι αριθμοί και οι έρευνες το 2020; Το Facebook, που ξεκίνησε το 2004, παραμένει με διαφορά η πιο δημοφιλής πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, με 2,6 δισεκατομμύρια ενεργούς λογαριασμούς. Ακολουθούν το YouTube (2005), το Instagram (2010), το TikTok (2016), το Twitter (2006) κλπ.
Οι περισσότεροι χρήστες στις μέρες μας μοιάζει να μην τα χρησιμοποιούν, κατά κύριο λόγο, για να συνδεθούν με άλλους ή για να ανοίξουν τους ορίζοντές τους, αλλά περισσότερο για να νιώσουν οικειότητα και ασφάλεια, σε ένα περιβάλλον όπου κυριαρχεί ο απόηχος της φωνής τους και η εικόνα του προσώπου τους στην οθόνη. Ένας «ψηφιακός ναρκισσισμός» χωρίς τέλος.
Τα social media μπορεί να είναι χρήσιμα, ενδιαφέροντα, συναρπαστικά κάποιες φορές και να προσφέρουν απόλαυση, όμως μπορεί να γίνουν και μεγάλη παγίδα. Είναι πολύ εύκολο η συνήθεια να γίνει εθισμός και εμμονή, που δύσκολα μπορεί κανείς να διαχειριστεί.
Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο King στην Αγγλία, η προσωπικότητα που προβάλλουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι συχνά πολύ διαφορετική από αυτό που είμαστε στην πραγματική ζωή και αυτά που δημοσιεύουμε, δεν αντικατοπτρίζουν τι πραγματικά μας συμβαίνει. Τα όρια μεταξύ των διαφορετικών αυτών πραγματικοτήτων, γίνονται δυσδιάκριτα και έχουν συχνά αρνητικό αντίκτυπο στην ψυχολογία μας.
O εθισμός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ένα πρόβλημα. Αποκτά δραματικές διαστάσεις, όταν η αποχή από αυτά ταυτίζεται με την ανυπαρξία, το κενό, την μοναξιά. Όταν η “σχέση” μαζί τους αντικαθιστά τις σχέσεις της πραγματικής ζωής, (την διαπροσωπική επικοινωνία πρόσωπο με πρόσωπο και όλα τα θετικά που αυτή προσφέρει, την σωματική επαφή κλπ) παθητικοποιεί, αποτρέπει από το να “παλέψουμε” την ζωή μας αλλιώς και χωρίς να το καταλάβουμε, η χαρά, η ικανοποίηση, η συναισθηματική ένταση, έρχεται μόνο από την παρουσία μας εκεί. Η εκλογίκευση που προσφέρει δικαιολογίες τύπου “το ελέγχω”, “διασκεδάζω”, “δεν είναι πρόβλημα”, “όλοι το κάνουν”, και η ψευδής αίσθηση ότι έχουμε τον έλεγχο της ζωής μας, προσφέρουν μόνο “άφεση αμαρτιών” και δίνουν το πράσινο φως για την απενοχοποιημένη συνέχιση της virtual fake ζωής μας. Το μεγαλύτερο δράμα προκύπτει, όταν συνειδητοποιώντας όλα τα παραπάνω, τα αποδεχόμαστε θεωρώντας ότι δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι. Όπως με όλους τους εθισμούς όμως, η “σκλαβιά” από την ελευθερία απέχει μόνο μια απόφαση.
Διαβάζουμε συχνά για τακτικούς χρήστες, που κάνουν οργισμένες δηλώσεις εναντίον των κοινωνικών δικτύων, απειλούν ότι θα τα εγκαταλείψουν και τους χρεώνουν όλες τις πληγές του Φαραώ. Μάλλον τα αδικούν, απλώς γιατί εκείνοι επιλέγουν λάθος τρόπο να είναι ενεργοί.
Η λύση δεν είναι ούτε η απομάκρυνση, ούτε η αδρανοποίηση αλλά η συνειδητοποίηση κατ’αρχάς της σχέσης μας μαζί τους και η επίγνωση ότι δεν θα πρέπει να εφησυχαζόμαστε, καθώς η συνειδητή εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που δίνουν, ως μέσα χειραγώγησης και προπαγάνδας, για πολιτικά, κοινωνικά και προσωπικά συμφέροντα θα πρέπει να εφιστούν την προσοχή μας.
Λύση-πρόταση είναι οι ΣΩΣΤΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ και το ΜΕΤΡΟ. Σταματήστε, το αδιάκοπο, βαρετό και εντελώς ανούσιο σκρολάρισμα στην οθόνη. Γίνεται συνειδητοί στην χρήση τους, και δοκιμάστε να συνδεθείτε και να ακολουθήσετε ενδιαφέροντες χρήστες (έχει πολλούς!), αρχίστε να παρακολουθείτε τις σελίδες και τις δράσεις εμπνευσμένων ανθρώπων, σημαντικών προσωπικοτήτων, οργανώσεων, εταιρειών, ομάδων, Πανεπιστημίων, μουσείων κλπ. Είναι τόσα πολλά αυτά που μπορεί να μάθει και να απολαύσει κάποιος, τόσο σε επίπεδο γνώσεων & πληροφορίας, όσο και ψυχαγωγίας, που αξίζει να δοκιμάσει. Δημιουργήστε αληθινές σχέσεις με άλλους χρήστες (ναι, γίνεται), σχέσεις που θα σας γεμίζουν με θετικά συναισθήματα, σε κάθε επικοινωνία. Είναι πραγματικά κρίμα να στερούμε τον εαυτό μας από υπέροχα ερεθίσματα, γνώσεις και επαφή με ανθρώπους σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, μόνο και μόνο επειδή διαχειριζόμαστε με λάθος τρόπο την παρουσία μας στα κοινωνικά δίκτυα (το 73% των γυναικών συγκρίνουν το σώμα τους με εικόνες που βλέπουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης).
Ο τρόπος που επιλέγουμε να είμαστε ενεργοί και δραστήριοι, είναι αυτός που κάνει τη διαφορά. Αν ανοίξουμε τα μάτια και το μυαλό μας και φτιάξουμε το πλαίσιο που ταιριάζει στη δική μας προσωπικότητα και τις δικές μας ανάγκες, είναι σίγουρο πως θα γνωρίσουμε κόσμους μαγικούς. Όπως κάθε «όπλο» που μας δίνεται από την εξέλιξη, τη σύγχρονη εποχή και την τεχνολογία, μπορεί να έχει διττή χρήση. Το γνωστό, παλαιό κλισέ για «το μαχαίρι που κόβει το ψωμί, αλλά μπορεί να κόψει και τον λαιμό» μοιάζει απόλυτα αληθινό και ακριβές. Η πραγματική ζωή είναι αλλού.
Κείμενο Στέλλα Στεφανίδου, Σύμβουλος Επικοινωνίας