Ειλικρίνεια είναι το να εκφράζει κάποιος ό,τι πραγματικά αισθάνεται ή σκέφτεται. Η ειλικρίνεια όταν χρησιμοποιείται με απώτερο σκοπό την ευημερία του άλλου είναι αρετή. Ο Κομφούκιος συνιστούσε “ειλικρίνεια με περίσκεψη”. Καλό είναι να είσε ευθύς, όμως η αλήθεια πρέπει να λέγεται προσεκτικά, με σεβασμό, ευαισθησία και να γεννιέται από την επιθυμία να κάνεις τον άλλο να νιώσει καλά, να τον βοηθήσεις, να τον ανακουφίσεις.
“Η ειλικρίνεια και η αλήθεια είναι το θεμέλιο κάθε αρετής” Κομφούκιος
Η ειλικρίνεια όμως χρησιμοποιείται πολλές φορές ως πρόσχημα για να πληγώσει ή για άλλους χειριστικούς λόγους. Όπως συμβαίνει όταν δεν αποτελεί εποικοδομητικό σχόλιο, όταν προσβάλλει, όταν χρησιμοποιείται σαν δικαιολογία για να εκφραστούμε με σκληρότητα, όταν εμπεριέχει αρνητική δήλωση για το άτομο που απευθύνεται, όταν είναι ένα αγενές σχόλιο ή όταν προσφέρεται χωρίς να έχει ζητηθεί. Καθοριστικός πάντα παράγοντας είναι το πως κάνει τον αποδέκτη της να αισθάνεται. Οι λέξεις πονάνε και πολλές φορές, περισσότερο από τις πράξεις.
Το να είμαστε αυθεντικοί μπερδεύεται συχνά με την όποια ειλικρίνεια. Το να είμαστε αυθεντικοί σημαίνει να έχουμε επαφή με το μέσα μας, να έχουμε συνείδηση της ιστορίας μας, των τραυμάτων μας, με ποιούς μηχανισμούς τα αντιμετωπίσαμε και πως αυτοί οι μηχανισμοί επηρεάζουν την ζωή και τις σχέσεις μας. Να υπάρχει δηλαδή ένα βαθμός επίγνωσης. Να είμαστε ειλικρινείς πρωτίστως με τον εαυτό μας. Όταν η ειλικρίνεια δεν προέρχεται από μια τέτοια συνειδητότητα, τα πράγματα μπλέκονται.
“Η ειλικρίνεια είναι το μοναδικό στερεό έδαφος για κάθε συνείδηση” Ιμμάνουελ Καντ
Η ουσιαστική και τελικά η πραγματικά χρήσιμη επικοινωνία στις σχέσεις, θέλει δουλειά. Ναι, να εκφράζουμε το πως αισθανόμαστε, αλλά λαμβάνοντας υπόψη τις πεποιθήσεις και τις προσδοκίες μας, το timing, τα συναισθήματα μας την συγκεκριμένη χρονική στιγμή και να είμαστε παρόντες στην συνδιαλλαγή. Να βλέπουμε ποιον έχουμε απέναντί μας και να μπορούμε να αντιληφθούμε τον αντίκτυπο που έχουν τα λεγόμενά μας. Όταν δεν συμβαίνει αυτό, από πρόθεση ή ασυνείδητα, αυτό που τελικά ενδιαφέρει, μπορεί να είναι η αποφόρτιση δυσάρεστων συναισθημάτων, ο χειρισμός αυτού στον οποίο απευθυνόμαστε με τελικό κέρδος την ικανοποίηση των αναγκών μας, ή απλά ναρκισσιστικές απολαβές. Μιλάμε δηλαδή για καποιου τύπου ψυχολογικό χειρισμό που χρησιμοποιείται μεταξύ άλλων και για τον έλεγχο της σχέσης. Δυστυχώς, λίγο ή πολύ, το έχουμε κάνει όλοι. Πιο δυστυχώς όμως, αποτελεί το γεγονός ότι χρησιμοποιείται στις οικογένειες από γονείς, στα χειριστικά τρίγωνα με τα παιδιά. Και εκεί διαμορφώνεται μια άλλη πιο περίπλοκη πραγματικότητα.
Στις σχέσεις, όταν υιοθετείται η τοξική ειλικρίνεια δεν υπάρχει κέρδος για κανένα από τα δύο μέρη. Όταν ο συνομιλητής μας αμύνεται, αποτραβιέται ή στεναχωριέται, το κανάλι της επικοινωνίας έχει κλείσει και χρήσιμο είναι να αναρωτηθούμε αν κερδίσαμε στην ουσία κάτι. Μπορεί προς στιγμή να είχαμε όφελος, όμως μακροπρόθεσμα θυσιάζουμε την βαθιά και ουσιαστική σχέση που μπορεί να αναπτυχθεί μεταξύ δύο ανθρώπων με άπειρα τα οφέλη και από τις δύο μεριές. Όχι, δεν είναι υπερβολικά ευαίσθητος ο αποδέκτης της τοξικής μας ειλικρίνειας. Εμείς είμαστε κακόβουλοι στον βωμό της “αλήθειας” μας.
Έχουμε λοιπόν συνείδηση στην προσέγγισή μας. Σκεφτόμαστε πριν μιλήσουμε και “βλέπουμε” ποιον έχουμε απέναντί μας. Δεν ανοιγόμαστε οπουδήποτε και με οποιονδήποτε. Ο άνθρωπος με τον οποίο έχουμε επιλέξει να επικοινωνήσουμε βαθύτερα, δίνει εξετάσεις. Το ίδιο κι εμείς. Οι σχέσεις βρίσκονται πάντα υπό διαπραγμάτευση και από τις δύο μεριές. Το να επικοινωνούμε με ανοιχτή καρδιά, να μοιραζόμαστε την προσωπική μας αλήθεια, μας καθιστά ευάλωτους. Ρισκάρουμε να πληγωθούμε. Κερδίζουμε όμως πολλά περισσότερα, όταν έχουμε απέναντί μας έναν άνθρωπο που θα ανταποκριθεί εξίσου και θα ρισκάρει να επικοινωνήσει και ο ίδιος με ανάλογο τρόπο. Αξίζει να το προσπαθήσουμε.
Σε κάθε περίπτωση, την επόμενη φορά που θα αποφασίσετε να είστε ειλικρινείς, πάρτε μια βαθιά ανάσα και αναρωτηθείτε ποιός είναι ο σκοπός αυτής της επικοινωνίας σας; Ποιός πραγματικά ωφελείται, αν υπάρχουν άλλοι τρόποι, πιο άμεσοι, να εκφράσετε αυτό που πραγματικά αισθάνεστε (ενόχληση, θυμό, κλπ), και ανάλογα πράξτε. Αν είστε αποδέκτης μιας τέτοιας συμπεριφοράς, επικοινωνείστε το πως αισθάνεστε και οριοθετήστε την μελλοντική σας διάθεση για επικοινωνία.
“Οι λέξεις σκοτώνουν, οι λέξεις δίνουν ζωή. Είναι είτε δηλητήριο είτε φρούτα. Επιλέγετε.” Σολομών
Κείμενο Τζένη Φραγκούλη
