Δεν θα ξεκινήσω με την θεωρία, γιατί αν το ψάξετε, τα κείμενα που μιλούν για την κατάθλιψη είναι αμέτρητα. Το ίδιο και τα βιβλία (αν θέλετε να ενημερωθείτε σοβαρά για κάτι, βιβλία!). Θα ξεκινήσω από το βιωματικό. Από τα λόγια του αείμνηστου δασκάλου μου Barry Simmons: “Όπου σε βρει η κατάθλιψη ξάπλωσε εκεί κι απόλαυσέ την”. Χιούμορ, άκρως αντιφατικό, αφού η κατάθλιψη είναι καθηλωτική, μαρτυρική και απίστευτα βασανιστική, και ο λόγος για τον οποίο οι περισσότεροι άνθρωποι την αποφεύγουν με κάθε κόστος. Η κατάθλιψη είναι ένα σύμπτωμα. Είναι μια απάντηση σε ένα πρόβλημα, λάθος απάντηση, αλλά απάντηση, συνέχιζε ο Barry και η θεωρία συμφωνεί μαζί του.
Η κατάθλιψη συνδέεται με ανεπεξέργαστα και απωθημένα συναισθήματα πάσης φύσεως, (η απώθηση είναι μηχανισμός άμυνας), τα οποία συχνά σωματοποιούνται (σωματικές διαταραχές). Συνδέεται με την πίεση και το άγχος στην ταραχώδη εποχή που ζούμε, με το επαγγελματικό αλλά και πάσης φύσεως burn-out, με τον πόνο της απώλειας, το πένθος (στις διάφορες μορφές του και για διαφόρους λόγους, καθώς όταν κάτι χάνεται βιώνουμε πένθος), με πιο σύνηθες το συναίσθημα της θλίψης. Η κατάθλιψη συνοδεύεται από βιώματα απογοήτευσης, απώλειας ενδιαφέροντος, αβοηθησίας, απελπισίας και σωματικής αποδυνάμωσης. Επηρεάζει δηλαδή εκτός της διάθεσης, το πνεύμα και το σώμα.
Η προσπάθεια να ξεφύγουμε από αυτήν, είναι σα να προσπαθούμε να ξεριζώσουμε ένα κομμάτι του εαυτού μας. Ένα πολύτιμο, ζωντανό κομμάτι μας, που “κάτι θέλει να μας πει”. Η κατάθλιψη μπορεί να μας σώσει. Όταν δεν προσπαθούμε να την αντιμετωπίσουμε με αντιπερισπασμούς, αλλά αρχίζουμε να κοιτάμε μέσα μας. Ο δρόμος προς την ευτυχία θα μας περάσει αναγκαστικά και μέσα από αυτήν (την κατάθλιψη).
“Πάντα στο νου σου να `χεις την Ιθάκη. Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου.” Κωνσταντίνος Π. Καβάφης
Τον άκουσα τον δάσκαλο. Δεν θα μπορούσα να κάνω κι αλλιώς, γιατί, ένα, είχε κερδίσει την εμπιστοσύνη μου και σαν θεραπευτής και σαν δάσκαλος και σαν διανοούμενος, τόσο ώστε να υιοθετώ τα λεγόμενα και τις διδαχές του, και δύο, η κατάθλιψή μου ήταν “μουδιαστική” για να το πω χαριτωμένα. Είχε να κάνει με πολλά που δεν πήγαιναν καλά στην ζωή μου τότε, και το σώμα και η ψυχή μου φώναζαν: Κάνε κάτι.
Και έκανα. Αποφάσισα να κοιτάξω κι εγώ την κατάθλιψη στα μάτια. Και το ταξίδι της αυτογνωσίας είχε ξεκινήσει για τα καλά. Δεν είναι ρόδινος ο δρόμος. Εχει όμως πολλά να μας χαρίσει, και ειδικά εκεί, στις στροφές που νιώθουμε ότι χανόμαστε. Υπομονή κι επιμονή γιατί το φως δεν αργεί να φανεί. Όμως, για να ξεκινήσουμε την πορεία, βασική αρχή είναι να σταματήσουμε να κατηγορούμε πρόσωπα και καταστάσεις γι’ αυτό που βιώνουμε.
“Και τώρα τι θα γένουμε χωρίς βαρβάρους. Οι άνθρωποι αυτοί ήσαν μια κάποια λύσις.” Κωνσταντίνος Π. Καβάφης
Όταν σταματήσουμε να κοιτάμε τα έξω μας και στραφούμε στα μέσα μας (πολύ δύσκολο και αυτό), αρχίζουμε να συνδέουμε συναισθήματα με καταστάσεις. Αυτό που προκαλεί πανικό και μας αποτρέπει από το να το ξεκινήσουμε, είναι η βαθιά γνώση που έχουμε (απλώς αποφεύγουμε να την φέρουμε στην επιφάνεια και μένει στα ασυνείδητα), ότι αν δούμε τι πραγματικά συμβαίνει θα αναγκαστούμε να δούμε κομμάτια του εαυτού μας που δεν θα μας αρέσουν (θέλει κότσια η ενδοσκόπηση), να αναλάβουμε την ευθύνη της ζωής μας και των σχέσεων μας, αλλά και αποφάσεις που πρέπει να πάρουμε (να ξεβολευτούμε δηλαδή), στον δρόμο που ανοίχτηκε μπροστά μας και που αντιπροσωπεύει την αλήθεια μας. Το να σταματήσουμε να κοροϊδεύουμε τον εαυτό μας είναι το πιο δύσκολο. Γιατί βολεύει απείρως περισσότερο να φταίει κάτι/κάποιος άλλος γι’αυτά που μας συμβαίνουν. Και επειδή έχουμε τεράστιο κέρδος από αυτό, αρχίζουμε να κατηγορούμε προς πάσα κατεύθυνση, με κάθε τρόπο. Η αλήθεια είναι όμως ότι ως ενήλικες, έχουμε την απόλυτη ευθύνη αυτών που ζούμε!
Το να προσπαθούμε να αλλάξουμε τους άλλους, να κατηγορούμε καταστάσεις, την τύχη μας ή το σύμπαν – για να σωθούμε εμείς από εμάς – είναι τρελό. Αυτό κάνουμε όμως με κύριο οπλοπολυβόλο την δημιουργία ενοχών. Και συνειδητά ή ασυνείδητα όλοι έχουμε πάει σ’αυτό το πάρτι. Ως θύματα ή σαν θύτες – και οι δύο ρόλοι έχουν τις ενοχές στην φαρέτρα τους. Άμυνες για να αποφύγουμε τον πόνο, με τραγικό παράδοξο, να επιλέγουμε την μία δυστυχία, για να μην νιώσουμε την άλλη δυστυχία.
Γιατί, αυτό το μήνυμα κουβαλάει η κατάθλιψη: “είσαι δυστυχισμένος”. Όταν και αν αποφασίσουμε λοιπόν να το βιώσουμε και να αποδεχτούμε τον βαθμό της δυστυχίας μέσα στην οποία έχουμε πέσει, και αρχίσουμε να το “δουλεύουμε” θα φτάσουμε να δούμε τα γιατί.
Να φτάσουμε πίσω, όσο μπορούμε. Στις σχέσεις της οικογένειας, στα παιδικά τραύματα που όλοι ανεξαιρέτως κουβαλάμε σε μικρό ή μεγάλο βαθμό. Να δούμε την απόσταση που έχουμε δημιουργήσει από τον αληθινό αυθεντικό εαυτό μας, που σε μια προσπάθεια να τον προστατέψουμε τον θάψαμε για τα καλά. Να φτάσουμε σε συναισθήματα έλλειψης βαθιάς και ουσιαστικής επαφής, σε συνειδητοποιήσεις ποιότητας σχέσεων και στις ελλείψεις που τις συντροφεύουν, σε φόβους απόρριψης, εγκατάλειψης, σε βιώματα εξάρτησης, σε απουσία στήριξης και αναγνώρισης όταν την είχαμε ανάγκη, σε συνθήκες κακομεταχείρισης, δυστυχώς για πολλούς, σωματικής και ψυχικής βίας, σε χειρισμούς, σε τρίγωνα με τα αδέρφια μέσα στην οικογένεια, στην έλλειψη αγάπης τελικά και στην αναγνώριση ότι τόσο μπορούσαν και οι γονείς μας. Χωρίς όμως αυτό σε καμμία περίπτωση, να αναιρεί ή να υποβιβάζει σε κανένα βαθμό, την δική μας πραγματικότητα.
“Για ν’ανεβείς στον ουρανό πρέπει να πάρεις φόρα από τον πάτο της κόλασης” Νίκος Καζαντζάκης
Χωρίς να μπω σε λεπτομέρειες λοιπόν, θα πω ότι το έκανα. Και μπορώ να σας πω ότι ο πόνος ήταν τεράστιος. Αβάσταχτος πολλές φορές. Δεν ήξερα που θα με οδηγήσει όλο αυτό. Γιατί όταν χάνουμε τα σταθερά μας, ακόμα και τα καθόλου υγιή, στην αρχή βρισκόμαστε στο κενό. Σ’ένα κενό που ίσως βρίσκεται μέσα μας και που συνήθως καλύπτεται όπως όπως. Σε αυτή την φάση, την πιο δύσκολη, δεν έχουμε πουθενά να πιαστούμε, παρά μόνο από τον ίδιο μας τον εαυτό μας. Κι εκεί αρχίζει να χαράζει.
“Φτάσε όπου δεν μπορείς!” Νίκος Καζαντζάκης
Η καθοδήγηση ενός ανθρώπου που γνωρίζει τι κάνει, το έχει δουλέψει ο ίδιος με τον εαυτό του, και συνεχίζει να εξελίσσεται ως άτομο σε όλους τους τομείς (αυτό ήταν δικό μου αιτούμενο), είναι καθοριστική. Η αλήθεια είναι ότι χρειάζεται βοήθεια. Και χρειάζεται βοήθεια γιατί οι άμυνες που χτίσαμε για να επιβιώσουμε, δεν θα παραιτηθούν αμαχητί.
Ψάξτε, ρωτήστε, και αν δείτε ότι ζορίζεστε να το αντιμετωπίσετε μόνοι σας, βρείτε έναν ικανό επαγγελματία και να είστε σ’επαφή με το μέσα σας. Ζητήστε να μάθετε για τον τρόπο που δουλεύει θεραπευτικά. Ρωτήστε για τις σπουδές. Μην ντρέπεστε. Και το λέω αυτό, γιατί στην Ελλάδα του ότι δηλώσεις είσαι, κυκλοφορούν πολλοί που θα έπρεπε, όχι να πιάνουν στα χέρια τους τις ζωές των άλλων, αλλά να αλλάξουν επάγγελμα.
Υποφέρουμε γιατί το επιλέγουμε. Ακούγεται τρελό, σκληρό και οι περισσότεροι μπορεί να διαφωνήσετε. Είναι όμως αλήθεια. Το γνωστό παρέχει ασφάλεια, ακόμα κι αν μας τρώει ζωντανούς.
Έχω συναντήσει ανθρώπους, τους οποίους θαυμάζω απεριόριστα, με απίστευτες ιστορίες πόνου και δυστυχίας, που δεν το έβαλαν κάτω, προχώρησαν μπροστά, μέσα απ’όλα τα σκ@τ@, (βιωματικό εν μέρει το κείμενο και ως τέτοιο, μου επιτρέπεται να εκφράζομαι ελεύθερα), του παρελθόντος και του παρόντος, βγήκαν σημαδεμένοι ίσως αλλά ακέραιοι. Και έχουν ευτυχίσει. Ουσιαστικά και καθοριστικά. Και τώρα βοηθούν και άλλους ανθρώπους να τα καταφέρουν.
“Δεν αντέχουν όλοι να το κάνουν” Οχι δεν είναι αλήθεια αυτό. Δεν επιλέγουν όλοι να το κάνουν. Επιλέγουν τις εύκολες, πιο ανώδυνες λύσεις. Και όταν αργότερα αρχίζουν να “πληρώνουν” τις συνέπειες των επιλογών τους, η γνωστή τακτική. Φταίνε οι άλλοι ή σε πιο πραγματικά λυπηρές καταστάσεις, όπου θυσιάζεται η υγεία – γιατί το ψυχοσωματικό αν δεν το φροντίσεις μπορεί να γίνει παθολογία – παραίτηση από την ζωή, στον βωμό της ασφάλειας.
Δεν είναι λοιπόν η κατάθλιψη που πρέπει να φοβόμαστε αλλά η απάντησή μας σε αυτή.
Δεν υπάρχουν θύτες και θύματα. Υπάρχουν επιλογές, αποφάσεις, στρατηγικές, χειρισμοί. Η επικοινωνία γενικότερα και το διαδίκτυο ειδικότερα βαράνε κουδούνια. Πέφτουμε πάνω σε ανάλογα κείμενα συχνότατα. Ακούστε τα μηνύματα που στέλνει το σώμα σας. Με οδηγό το μυαλό, την λογική και με κουράγιο, κάντε βουτιά μέσα σας! Ίσως πάρει χρόνο, αλλά να μην ξεχνάμε ότι η ζωή δεν χαρίζεται. Πρέπει να παλέψουμε γι’αυτήν. Ανταμείβει όμως αυτούς που το τολμούν.
“Ό,τι επιθυμείς να το φωνάζεις δυνατά, αγρίμι να γίνεσαι. Δεν ταιριάζει η μετριότητα με τη λαχτάρα” Νίκος Καζαντζάκης
Βάλτε στόχο και μην παρεκκλίνετε της πορείας. Βήματα μπρος και πίσω είναι μέρος της διαδικασίας. Βήματα όμως σταθερά στον δρόμο για τον στόχο, που για την δική μου ταπεινή κοσμοθεωρία, είναι το να είμαστε καλά, πνευματικά, συναισθηματικά, σωματικά. Να έχουμε εσωτερική γαλήνη, να είμαστε δημιουργικοί, να μοιραζόμαστε με άλλους ανθρώπους. Χαρά, πάθος, έρωτας, ζωή!
Η κατάθλιψη είναι το πιο υγιές κομμάτι του εαυτού σας. Ακούστε το και μην χάνετε χρόνο. Δεν είναι ότι βιαζόμαστε, είναι ότι η ζωή είναι μικρή.
Σημαντικό να προσθέσω εδώ, ότι δεν μιλάω για την κατάθλιψη που έχει γίνει παθολογία, που ενδεχομένως συνυπάρχει με άλλα σύνδρομα, ίσως ψυχωτικού τύπου και που χρειάζεται ψυχιατρική βοήθεια. Βασικός δείκτης προσδιορισμού είναι το πόσο λειτουργικοί είμαστε στην καθημερινότητά μας, την χρονική διάρκεια των συμπτωμάτων που μας ταλαιπωρούν καθώς και το συναισθηματικό δυναμικό αυτών των συμπτωμάτων – είναι φυσιολογικό να νιώσουμε κατάθλιψη για πολλά πράγματα, πολλές φορές στην ζωή μας -. Η επίσκεψη σε έναν ειδικό, βοηθάει να μπουν τα πράγματα σε βάση, να ξεκαθαρίσουν και είναι το πρώτο βήμα για την αλλαγή.
Κείμενο Τζένη Φραγκούλη
