Εμβόλιο έναντι του SARS-CoV-2; Οι παγκόσμιες ερευνητικές προσπάθειες για την ανάπτυξη του είναι εντατικές και οι ανακοινώσεις διαδέχονται η μία την άλλη τους τελευταίους μήνες. Δεν είναι λίγες οι φαρμακευτικές εταιρείες που είτε σε συνέργεια μεταξύ τους είτε με μεγάλα ερευνητικά πανεπιστήμια έχουν μπει δυναμικά στη μάχη για το ποια θα καταφέρει να «κόψει» το νήμα πρώτη, φέρνοντας στην αγορά την πολυπόθητη θεραπεία.
Ωστόσο, τα ερωτήματα που «βασανίζουν» τον κόσμο αλλά και τις κυβερνήσεις που έχουν προϋπογράψει συμφωνίες με αυτές είναι πολλά. Το βασικότερο όλων, πότε τελικά θα έχουμε εμβόλιο έναντι του κορωνοϊού. Επίσης, αν θα είναι 100% αποτελεσματικό και ασφαλές. Θα είναι το εμβόλιο διαθέσιμο για όλους ή μόνο για συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες; Πότε θα φανεί η αποτελεσματικότητα του εμβολίου σε πληθυσμιακό επίπεδο και θα υπάρξει ουσιαστική και διαρκής κάμψη της επιδημιολογικής καμπύλης
Οι επιστήμονες του ΕΚΠΑ Ιωάννης Ντάνασης, Μαρία Γαβριατοπούλου και Θάνος Δημόπουλος (πρύτανης ΕΚΠΑ) συνοψίζουν τα σημαντικότερα σημεία άρθρου που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό «The New England Journal of Medicine» (DOI: 10.1056/NEJMp2025331) από τους Barry R. Bloom, Glen J. Nowak και Walter Orenstein από τα πανεπιστήμια Harvard TH Chan School of Public Health, University of Georgia Grady College of Journalism and Mass Communication και Emory Vaccine Center, Emory University School of Medicine των ΗΠΑ.
Οι συγγραφείς συμφωνούν ότι η απάντηση στη βασική ερώτηση είναι ότι εμβόλιο θα έχουμε όταν κάποιο από τα υποψήφια εμβόλια αποδειχθεί ασφαλές και αποτελεσματικό και καταστεί δυνατή η παραγωγή του σε μεγάλη κλίμακα, κάτι το οποίο δε μπορεί να καθοριστεί από μια ημερολογιακή ημερομηνία αλλά από τα επιστημονικά δεδομένα. Όπως επισημαίνουν οι επιστήμονες, η έναρξη κλινικών μελετών φάσης ΙΙΙ δημιούργησε ενθουσιασμό στην επιστημονική κοινότητα ο οποίος μεταφέρθηκε και στο γενικό πληθυσμό. Ωστόσο, πρέπει να καταστεί σαφές ότι ο χρονικός ορίζοντας των επιστημόνων μπορεί να διαφέρει από τις προσδοκίες της κοινής γνώμης. Η επιτάχυνση των διαδικασιών παραγωγής εμβολίου είναι ουσιαστική και βήματα που υπό κανονικές συνθήκες πραγματοποιόντουσαν σε χρονική διάρκεια ετών έχουν ολοκληρωθεί εντός λίγων μηνών. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει ότι οι όψιμες φάσεις των κλινικών μελετών θα ολοκληρωθούν με την ίδια ταχύτητα που ολοκληρώθηκαν οι πρώιμες φάσεις ανάπτυξης νέων εμβολίων.
Σύμφωνα με την τελευταία ανακοίνωση του FDA, δε θα υπάρξει καμία έκπτωση κατά τη διαδικασία αξιολόγησης των υποψήφιων εμβολίων έναντι του SARS-CoV-2 όσον αφορά στην ασφάλεια και στην αποτελεσματικότητα. Επιπλέον, τόσο ο FDA όσο και το Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ σχεδιάζει ήδη εντατικές ενέργειες επιτήρησης της ασφάλειας των εμβολίων ακόμα και μετά από μια πιθανή έγκριση.
Σημαντικό σημείο η ανοσία αγέλης
Σχετικά με την ανάγκη ανοσοποίησης του πληθυσμού, σημείωσαν ότι τα σημερινά δεδομένα δείχνουν ότι περίπου το 90% των ανθρώπων είναι ευάλωτοι σε πιθανή λοίμωξη από το νέο κορωνοϊό SARS-CoV-2. Λαμβάνοντας υπόψη ότι περίπου το 60% έως 70% του πληθυσμού πρέπει να αποκτήσει ανοσία, είτε μέσω φυσικής λοίμωξης είτε μέσω εμβολιασμού, περίπου 5.6 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πρέπει να αποκτήσουν ανοσία για να επιτύχουμε την ανοσία αγέλης και να τερματίσει η πανδημία COVID-19. Ερώτημα αποτελεί βεβαίως πότε θα καταστεί δυνατή η ανοσοποίηση μεγάλου ποσοστού του πληθυσμού σε παγκόσμιο επίπεδο ακόμα και με διαθέσιμο εμβόλιο, λαμβάνοντας υπόψη μειονοτικές κοινότητες καθώς και χώρες με περιορισμένους πόρους.
Στο 1% η ανοσία της αγέλης στην Ελλάδα
Η μειωμένη ανοσία που υπάρχει στη χώρα μας απασχολεί τους ειδικούς καθώς όπως ανέφερε ο καθηγητής Πολιτικών της Υγείας στο LSE, Ηλίας Μόσιαλος και εκπρόσωπος της κυβέρνησης για την πανδημία, στην Ελλάδα η ανοσία είναι κοντά στο 1%. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Για να έχουμε την ανοσία της αγέλης θα χρειαστεί να φτάσουμε το 50 με 60% καθώς, μόνο έτσι μπορεί να υπάρξει ανάσχεση της πανδημίας. Σύμφωνα με τον καθηγητή, αν για παράδειγμα το πρώτο εμβόλιο ήταν 100% αποτελεσματικό και το έκανε το 50% του πληθυσμού και υπήρχε και ένα 10% που είχε ήδη ανοσία τότε θα είμασταν εντάξει. Όμως, συμπλήρωσε, αποκλείεται η πρώτη γενιά των εμβολίων να είναι 100% αποτελεσματικά. Για παράδειγμα το εμβόλιο της γρίπης είναι 40-60% αποτελεσματικό. Στο καλό σενάριο που το εμβόλιο θα είναι 70% αποτελεσματικό και το κάνει το 30% των πολιτών, τα ποσοστά ανοσίας θα είναι πολύ μικρά. Για να υπάρξει ανοσία πρέπει να εμβολιαστεί το 70% του πληθυσμού και σε συνδυασμό με το 10% που θα έχει ήδη ανοσία να φτάσουμε να έχουμε ανάσχεση της πανδημίας. Κάτι που στην Ελλάδα δεν είναι πιθανό σενάριο, δηλαδή η ανοσία να φτάσει σύντομα στο 10% τουλάχιστον. Συμπλήρωσε ωστόσο, ότι και να πάρουν έγκριση κάποια εμβόλια μέσα στο Νοέμβριο δεν θα υπάρξει ανάσχεση της πανδημίας το Δεκέμβριο καθώς, θα είναι διαθέσιμα σε μεγάλες ποσότητες μετά το Μάρτιο του 2021.
Εμβόλιο: Ειδική Επιτροπή για τον καθορισμό των ομάδων που θα έχουν προτεραιότητα
Η Εθνική Ακαδημία Ιατρικής (NAM) των ΗΠΑ έχει συστήσει μια ειδική Επιτροπή με στόχο τον καθορισμό των πληθυσμιακών ομάδων που θα λάβουν κατά προτεραιότητα το εμβόλιο έναντι του SARS-CoV-2. Όπως εξηγούν οι ειδικοί, προτεραιότητα θα δοθεί σε όσους βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο έκθεσης.
Ποιοι είναι όμως αυτοί; Το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό και οι υγειονομικοί, όσοι ζουν σε συνθήκες συγχρωτισμού όπως οι κρατούμενοι, όσοι έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρής νόσου COVID-19 όπως οι ηλικιωμένοι, όσοι έχουν άλλα συμπαραμαρτούντα νοσήματα, όσοι θα αντιμετωπίσουν προβλήματα πρόσβασης όπως τα άτομα που ανήκουν σε πληθυσμιακές μειονότητες και κοινότητες με χαμηλό μέσο εισόδημα;
Μήπως θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα σε όσους είναι πιο πιθανό να είναι ασυμπτωματικοί φορείς και να μεταδίδουν τον ιό όπως οι εργαζόμενοι σε υπηρεσίες που συνδιαλέγονται με κοινό, οι μαθητές και οι φοιτητές; Θα πρέπει οι χώρες, και εν προκειμένω οι ΗΠΑ να ακολουθήσουν εσωστρεφή τακτική και να εμβολιάσουν πρώτα μαζικά όλο τον πληθυσμό ή θα πρέπει να έχουν εξωστρεφή πολιτική εμβολιασμού και να συνδράμουν και τις υπόλοιπες χώρες της παγκόσμιας κοινότητας;
Τα αναπάντητα ερωτήματα είναι πολλά και ακόμα και αυτοί οι ειδικοί δεν είναι προς στιγμήν σε θέση να τα απαντήσουν όλα. Πέρα από τις απαντήσεις όμως σε αυτά οι επιστήμονες θεωρούν ότι πρέπει να γίνει μια σαφής επικοινωνιακή στρατηγική ώστε η πολιτική πρόληψης να έχει μεγάλη απήχηση και αποδοχή από την κοινή γνώμη και να είναι αποτελεσματική.
Σαφή, διαφανή αποτελέσματα των κλινικών μελετών και η επικοινωνία τους με κατανοητό τρόπο ώστε να γίνουν αντιληπτά από τους πολίτες αποτελούν συστατικά στοιχεία της επιτυχίας.
Η διαφάνεια και η κατανόηση είναι η απάντηση στην αμφισβήτηση των ιατρικών συστάσεων. Βασική προϋπόθεση είναι σαφώς η εκπαίδευση του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού, το οποίο θα έχει καθοριστικό ρόλο στην προσπάθεια εμβολιασμού με ένα ασφαλές και αποτελεσματικό εμβόλιο. Συνεπώς, θα έχουμε ένα ασφαλές και αποτελεσματικό εμβόλιο έναντι της λοίμωξης COVID-19 όταν τα αποτελέσματα των ερευνητικών μελετών, η επικοινωνία και η εκπαίδευση κατά τη διάρκεια της κλινικής ανάπτυξης του εμβολίου διαμορφώσουν την απαραίτητη κατανόηση, εμπιστοσύνη και αποδοχή των συστάσεων εμβολιασμού από την πλειονότητα της κοινής γνώμης.
«Πάγο» στη αισιοδοξία πολλών βάζουν οι ανακοινώσεις των επιστημόνων για το εμβόλιο
Μπορεί όλοι να μετρούν τις ημέρες θεωρώντας ότι μέχρι τα Χριστούγεννα θα έχουμε εμβόλιο κατά του κορωνοϊού, όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Σύμφωνα με τον καθηγητή Ανοσιολογίας της Οξφόρδης, Πέτρο Λιγοξυγκάκη «Το εμβόλιο δεν θα είναι έτοιμο το Δεκέμβρη, δεν το έχει αναφέρει κανείς από τους επιστήμονες, έχουμε 6 εμβόλια σε φάση δοκιμών, υπάρχει μεγάλη ελπίδα στο τέλος του 2021 να έχουμε ένα εμβόλιο προς χρήση». Μιλώντας στην ΕΡΤ ο καθηγητής είπε επίσης, ότι οι προβλέψεις για εμβόλιο πριν τη λήξη αυτού του χρόνου είναι εξαιρετικά αισιόδοξες. Στο ίδιο μήκος κύματος και ο καθηγητής Φαρμακολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Αχιλλέας Γραβάνης λέγοντας «Δεν είναι εύκολο να έχουμε τόσο σύντομα ένα εμβόλιο. Τέτοια εποχή τον επόμενο χρόνο κατά πάσα πιθανότητα να έχουμε παραπάνω από ένα εμβόλιο».
Ενώ, αληθινός φαίνεται να βγαίνει ο καθηγητής Κλινικής Φαρμακολογίας ΑΠΘ, Δημήτρης Κούβελας ο οποίος, σε πρόσφατη συνέντευξή του ανέφερε, ότι είναι αβέβαιη η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια ενός εμβολίου γιατί ο νέος κορωνοϊός δημιουργεί μια αλλεργικού τύπου αντίδραση και καταβάλει το ανοσοποιητικό. Τόνισε δε, ότι στην προσπάθεια τους οι κυβερνήσεις να κανακεύουν τον κόσμο, λένε πως έκαναν παραγγελία για το εμβόλιο και χαρακτήρισε την κίνηση αυτή «εξωφρενική», υπογραμμίζοντας το πόσο δαιδαλώδης είναι οι διαδικασίες έγκρισης και το χρονικό διάστημα που χρειάζονται. Έχουμε βέβαια και τον αντίλογο με την καθηγήτρια Παθολογίας ΕΚΠΑ, Ελένη Γιαμαρέλλου να επιμένει ότι από τα εμβόλια που είναι σε φάση ΙΙΙ των κλινικών δοκιμών κάποιο θα είναι έτοιμο πριν τις γιορτές.
Εννέα εμβόλια σε μελέτες φάσης ΙΙΙ
Παρόλες τις ανακοινώσεις όμως, αυτή τη στιγμή αρκετά εμβόλια έχουν μπει στην τελική ευθεία. Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. αυτή τη στιγμή βρίσκονται υπό αξιολόγηση περισσότερα από 170 υποψήφια εμβόλια. Από αυτά 138 είναι σε προ-κλινικές δοκιμές, 24 αξιολογούνται ως προς την ασφάλειά τους σε μελέτες φάσης Ι, 14 αξιολογούνται για αποτελεσματικότητα και ασφάλεια σε μελέτες φάσης ΙΙ και 9 βρίσκονται σε μελέτες φάσης ΙΙΙ.
Συγκεκριμένα τα:
- University of Oxford/AstraZeneca,
- Moderna/NIAID,
- BioNTech/Fosum Pharma/Pfizer,
- Sinovac,
- Beijing Institute of Biological Products/Sinopharm,
- Wuhan Institute of Biological Products/Sinopharm,
- University of Melbourne/Murdoch Children’s Research Institute,
- CanSino Biologics/Academy of Military Medical Sciences,
- Gam-Covid-Vac/Gamaleya Research Institute.
Κείμενο Ανθή Αγγελοπούλου
